No dika mariro, duan a bote ti nagawanganda. Iti panagkitam ken ni Almar, kasla di pay naulaw idinto nga agkurkuridemdemen ni lakaymo iti bartekna. Kadagidi a gundaway, masansan a matiltiliwam ni Almar a mangbuybuya kenka aglalo no agrukobka a mangidasar kadagiti binarbekium a beef steaks, piniritom a tilapia wenno inadobo a pato a pulotanda iti lamesita iti sanguananda. Rumbeng koma a karurodmo ni Almar ta mabasam ti kayat nga ibuksilan dagiti napigket nga ikikitana kenka, ngem dimo maawatan ti nakemmo ta dimo maaramid. Kasla lumaglag-an pay ketdi ti riknam kenkuana!

Adalemen ti rabii idi agpakada ni Almar. Nariknam a dina pay koma kayat ti agawid ngem nagilad met ngaminen ni lakaymo a kain-inumna iti sopa. Napalalo idi a bainmo ta saan koma a rumbeng a turoganna ti sangailina. Ngem naisipmo a nataltalged ti riknam a matmaturogen ta nagbisiag manen gapu iti ulawna. Naimbag ta nasapa a nagawid dagiti dadduma a bisitayo. Nagpadispensarka ken Almar iti kinakersang ti ugali ni lakaymo:

"D-Dispensaremon, Almar, kasta ti ugalina no aglabes ti mainumna. Nalaka nga agpungtot santo matublak. Ta uray siak nga asawana, u-urokannak pay uray adda yar-arasaasko kenkuana…" kinunam ngem limmabbasitka a dagus idi maanagmo a saan koma a rumbeng a sinaom ti kasdiay.

Kasla nabuttuonan dagiti dapan ni Almar idi rumuar iti ridaw. Nadlawmo a kasla adda bileg a mangigawgawid kenkuana nga agbati pay. Nakadumog a kasla pilpilienna ti baddekenna nupay narangrang ti bombilia ti kongkreto nga agdan. Intulodmo iti inaladanyo pambaram a tulbekan ti ruangan. Nauuneg dagiti angesna bayat ti panangsarunom kenkuana a bimmaba.

Awan arimekmekna a rimuar iti inaladan. Iserram koman ti landok a rikep idi taliawennaka. Nagsabat dagiti matayo. Nadlawmo nga dda iparparipiripna!

"A-Adda kadi n-nalipatam, Almar?" dayta ti naarikapmo a sinaludsod a nagtigergeran pay ti timekmo. Kasla ngamin marunawka iti makalunag a perrengna.

Nainayad a wingiwing ti insungbat ni Almar a bulon ti panangiggemna iti imam a nakakapet iti rehas. Naklaatka. Kasla nasinit ti imam ket ginutadmo samo kinusilapan. Bastos! pagsasawam koma ngem awan met simngaw a timekmo. Namrayam laengen ti timmaray nga immuli iti balayyo samo met la siniripsirip isuna iti likudan ti kurtina iti jalousie a tawa agingga a limmugan iti kotsena a pimmanaw.

Impagarupmo no daydin ti maudi a panagkitayo ken ni Almar. Ngem nagbiddutka. Nasdaawka laengen idi napasungadam ida ken ni Guiller a nagsaruno a nagparking iti sanguanan ti balayyo iti sumuno a malem. Dimo napupuotan ti bagim a simrek iti kuarto samo sinirigsirig ti langam iti sarming kalpasan a pinulagidam ti lipstik dagiti bibigmo.

Naragsak ti gungunay ni lakaymo a nakaaklili iti bote a limmaem idinto a naliday ni Almar iti panagkitam. Ilikliklikna pay dagiti matana kenka. Ngem awan pulos mariknam a gura kenkuana iti inaramidna kenka iti napalabas a rabii.

Nagpaala a dagus ni lakaymo kenka iti baso ken ice apaman a nakatugawda iti sopa. Nariknam a nadekket ni Guiller ken ni Almar ta mabuyoganna ni lakaymo iti bisiona nga aginum. Nupay ha'ole ni lakaymo, nadlawmo a dina unay karget a kadkadua dagiti padana a puraw ta dagiti kadaraam a Pinoy a kas ken Almar ti magusgustuanna unay a kainuman. Ngem nalabes unay ti panagin-inumna a nabayagen a puor ti kararuam!

Bisio a mitsa iti dandani kanayon a diyo panagkinnawaatan. Kas kadaydi tumengga't rabiin a kasangay ni Junior, a kaadda ni Almar a nagsinnungbatkayo. Napalalo a bainmo idi ken Almar ta nagbisiabisiag ni Guiller ket inramramanna pay a nasipat ti anakyo nga ub-ubbaem. Nakapungtotka ket iniriakam a pinagsasawan. Nagballatek ti suronna kenka ket linayatannaka ngem alisto ni Almar a nangrakep iti nabarteken nga asawam.
 
Pinalagipam ni Almar idi naguroken ni Guiller: "D-Dimonton uliten ti inaramidmo a pananganawa kenkuana, Elmer, ta amangan no a-agsuspetsa. Nupay kasta, pagyamanak iti panangkanunongmo kaniak... Ngem delikado no agballatek ti bartekna kenka. Dimo pay am-ammo ti pudno nga ugalina. No mapaguram, ammok a mapukawmo ti trabahom. Isu ti kapatasmo ket kabaelannaka a paikkat a kas iti inaramidna kadagiti dadduma a lumablaban kenkuana. Ammok dayta ta mabasbasak dagiti rekomendasionna no kasta nga adda paikkatna. Napigsa ti kapetna iti ngato..."

Saanen a naidaw-as ni Almar iti balayyo manipud iti daydi a sardam. Saan metten a nadakdakamat ni lakaymo a kas iti dati no sumangsangpet a nakainum. Nagsuspetsaka a pinaikkaten ni Guiller. Nakariknaka iti apagapaman a sennaay.
 
Ngem naklaatka idi inawagannaka iti telepono maysa a nasapa a malem. Nupay adda immapon a buteng iti kaunggam, nakariknaka iti apagapaman a talingenngen ta naammuam a natalged ken adda pay laeng iti dati a trabahona iti konstraksion. Ngem napanunotmo a naalas daytoy a panangawagna kenka. Awan met ketdi sinasaona a dimo nagustuan ta kinomustanakayo laeng ken ni Junior ngem nagdanagka ta amangan no maduktalan ni Guiller! Tapno dinton uliten ni Almar ti yaawagna, impakaammom kenkuana a nakakabit ti linia ti telepono iti de-password a kompiuter ni lakaymo nga awtomatiko nga agirekord apaman a maadaw ti awditibo.

Impakaasim a dinanton uliten ti umawag. Dimo maawatan idi ti riknam ngem indawatmo ti pannakaawatna iti sasaadem.

Tinungpal ni Almar ti dawatmo ngem dimo ninamnama a nakarkaron a nakabutbuteng ti simmaruno nga inaramidna: Kapatpaturogmo ni Junior iti daydi a naladaw a bigat iti nakangngegka iti katok iti ridaw. Impagarupmo a dagiti manen mamalaybalay a mangaskasaba ngem nagkuy-os pay ti angesmo idi maikuadro ni Almar iti ridaw! Timrem dagiti napigket a ling-et iti mugingmo ket urayka la nagpigerger a nangiwaras ti panagkitam iti aglawlaw. Ngem dimo pinastrek!

"P-Pakawanennak ngem kasla ngamin makitkitak a kanayon a saksaktannaka ni Mang Guiller..." inrasonna idi sinidirmo a di rumbeng nga immay iti uneg ti inaladanyo nga awan ti asawam.

Napaangeska iti nauneg. Ngem awan gura a nangkibur iti kaunggam iti dayta a kanito a kaadda ni Almar iti balayyo.

Inkarigatam a linabanan ti dimo maawatan a rimkuas a mariknam: "Awan ti makagapu tapno maasika iti panangdusdusa ni Guiller kaniak," insungbatmo. "Dinak kapkapin-ano tapno isakitnak. Ken maysa pay, ania man nga aramiden ni Guiller kaniak, naruamakon. Liman a tawenmi a nagdenna ket awanen aniamanna kaniak... Rumbeng laeng nga anusak a pagiddaan ti kama a nakaigalutak..."

Nagtimek ni Almar idi a bulon ti panangperrengna kenka iti napaut. Binasam ti ikikitana ket naibuksilam ti kayatna a mapasamak ngem inridismo iti kaunggam a saan a mabalin! Agsaoka koma manen idi ngem isu metten ti panagpakadana. Nariknam a nadagsen ti barukongna a pimmanaw ngem nangibati iti maysa a narikut a banag a nakaburiboram…

Wen, ta sakbay a timmallikud, impudno ni Almar nga ay-ayatennaka! Nga ipatpategnaka iti laksid ti kaadda iti asawam! Dagidi a balikasna ket nayarigmo a kas pataw nga umay mangalaw kenka nga agtungtunglab iti agal-alikuno a baybay! Nangngegmo lattan a kasla nagkanta dagiti billit nga aggaayam iti berde nga arubayan ket naindayon ti barukongmo. Ngem dayta met laeng a rikna ti nangted iti umun-uneg a parikutmo kadagiti simmaruno nga aldaw.

Saan a nagpakita wenno immawag ni Almar kenka iti makalawas ngem nakaawatka ketdi iti suratna maysa nga aldaw. Naawatam ti sasaadenna: maul-ulila! Kasapulanna ti nasam-it nga apros dagiti ramay ti pammategmo! Agpakpakaasi nga agkitakayo manen no mabalin. Bimmara ti bagim iti dayta a kiddawna ngem sinebsebam a dagus dayta a nariknam idi matingitingmo ti agdama a sasaadem ken ti sumaruno a nakas-ang a mapasamak no kas pagarigan.
 
Nupay naalas koma nga aramidem, sinubalitam ti suratna ket impudnom a mabutengka a mangsabat iti kidkiddawenna. Impakaasim a gibusannan ti agballa a riknana kenka! Kaasiannak ta lipatennakon, indawatmo. Impalagipmo pay kenkuana a naganus pay laeng. Nga in-inaunaka iti uppat a tawen iti beinte-otso nga edadmo. Ket atiddog pay ti gundawayna a makabirok iti umno a babai a maikari kenkuana. A saan ketdi a sika a siaasawa ken addaan iti anak...

Ngem dimo impagarup a dagidi a linaon ti suratmo ket ad-adda a nangpagil-ayab ti regget ni Almar kenka: nasapa a nakaturog ni Junior idi. Awan met idi ni Guiller ta nagpa-Sacramentoda iti inhiniero a bossna a napan nagatendar iti dua-nga-aldaw a komperensia maipapan iti kabaruanan a wagas ti panaginstular kadagiti moderno nga earthquake-proof materials para kadagiti natatayag a mabangon a pasdek a proyektoda.
 
Napalaus ti pannakakellaatmo iti daydi a naladaw-malem: Kaska la nailansa iti nagtakderam idi nakitam ni Almar iti linuktam a ridaw! Papanawem koma ngem dimo maungap dagiti bibigmo. Nagpigerger ken nagkebbakebba lattan ti barukongmo. Minatmatam iti napaut ngem kasla nasiglot ti dilam.

"D-Dinak kadi p-pastreken, S-Sylvia, please?" napnuan dungngo ti timekna a kasla apros ti nabara a pul-oy iti panawen ti nakaro a pannakalammin. Nadungngo a timek a binuyogan ti nalamuyot a panangpetpetna iti tumigtigerger a takiagmo.

Nagdumogka ta dimo ammo ti aramidem ngem binay-am a nagkarayam ti ramayna iti takiagmo. Piniselpiselna ti imam samo met la inin-inayad nga inasut ta kaska la nasinit iti nabara a dakulapna. Timmallikudka a napan nagmattider iti abay ti sopa a kaska la nayaw-awan. Sinarapam ti mugingmo ket dimo ammo no agtugawka wenno saan. Simrek ket sinurotnaka kalpasan nga inserrana ti ridaw. Iniggamanna manen ti takiagmo sana inin-inut a ginuyod tapno agtugawka. Nagabaykayo ngem makapleng ti ulimekyo a dua. Ngem dikayo ketdi makaidna. Kaska la nagbalin a ganggannaet iti bukodmo a pagtaengan. Kitkitaennaka ngem ilikliklikmo dagiti matam.

Binettakna ti napaut nga ulimekyo. Nupay dika makasungbat kadagiti ibalbalikasna, nariknam a kaay-ayom dagiti ibagbagana. Nakaim-imas ti panagdengngegmo kadagiti naindaniwan a panagsasaona. Idi la a naammuam a mannaniw gayam dayta a lalaki. A babaen iti balikas, nadlawmo a kabaelanna a mapagsagawisiw ti uray tuppolen a parsua. Ket napuotam lattan ti bagim a makisarsarita kenkuana idi agangay. Pasaray payen umlekka no maayatanka iti
is-istoriaenna nangnangruna iti maipapan kadagiti abut a parnuayen dagiti parsua nga agkarkarayam iti kadaratan. Nabayagkayo a nagtungtong. Tungtongan a nagpatingga iti arasaas, arasaas a napnuan sam-it, napnuan pinnateg, napnuan namnama, napnuan iti...

Ket saanmon a napupuotan ti in-inut a panagkarayam ti sipnget! Agingga nga intabon ti kasipngetan ti limbong ti panunotmo... Saanmon a nadnadlaw dagiti simmaruno a pasamak: naidumduma a pasamak nga idi laeng a napadasam, idi laeng a mananammo, pasamak a nakaammuam a nakasamsam-it gayam ti panagkarayam dagiti ling-et a patubbogen dagiti danapeg ti maburiboran a rikna! Wen, nalipatam ti amin iti daydi a kanito--agraman daydi nagburburek a lutlutuem. Binay-am a gimmilgil-ayab ti apuy agingga a naatianan daydi kaldero!

Ngem sumken ti panagbabawim iti daydi a pannakalipatyo ken Almar. Ta kanayon a sidsidirennaka ti konsensiam. No dadduma, dimo payen maitured a perngen ni lakaymo ta danagem a mabasana kadagiti matam ti kinarasim! No namin-ano nga inwalinmo ni Almar iti panunotmo ngem dimo maaramid. Iti panaglabas dagiti aldaw, kimmaro ketdi ti pannakailiwmo kenkuana. Marikriknam a kasapulam la unay dagiti nabara a takiag ken barukongna aglalo no agsubangkayo ken ni Guiller no kasta a makainum.

"Dika pay la masal-it!!!" maituredmo payen nga ilunod ti asawam. Panagilunod a dimo pulos naaramid nanipud nagdennakayo. Gapu kadin ta addan sabali a mangipatpateg kenka a kamangam no kas pagarigan?

Nagtalinaed a nalangto iti isipmo kadaydi namaris a kanitoyo ken Almar. Kanayon nga agay-ayam iti panunotmo daydi kiddawna ngem pinagkedkedam.

"Napintas dayta kalikagummo para kadata, Almar," insungbatmo idi kenkuana. "Ngem kasanon ni Junior? Dina pay laeng maitured ti madusa. Isu ti pagipapasan ni Guiller no panawak! Saan a maipaay ti naranggas nga asawak ti dungngo nga ipapaayko ken Junior. D-Diak maaramid ti sumurot kenka, Almar. Maawatannak koma..."

Ngem no dadduma, maisipmo a pinagustuam la koman daydi kiddawna kenka. Ket intugotmo koma ni Junior uray ania ti mapasamak. Ta kanayon a dumuko ti napalaus nga iliwmo ken ni Almar. Aglalo no madissuannaka ti asawam.

Ita, kasla agballa manen ti riknam nga agpampanunot iti pamuspusan tapno makapagwayaskayon ken Almar. Ngamin, nabaludnan a namimpinsan ti puso ken kararuam! Saanen a mapunas iti diding ti panunotmo daydi nakasamsam-it a kanito a duduakayo, daydi nakoronaan ti bullalayaw a paraiso a nagkinkinnamatanyo: Daydi panagay-ayamyo iti sep-ang ti naarimasa a sinilong a nakatiliwam iti akakan a tumatayab! Oh, my God... Wen, akakan a tumatayab a binekbekkelmo samo impisokmo iti naruot ken pangadalmen a palibtok idi seppegennaka. Ngem idi agtungtunglab, ti darasyo a nagdanggay a timmapuak a nangalaw agingga a kasta unay ti al-alyo! Oh, God! No malagipmo dagidi a panagay-ayamyo, kaska la agtatapaw iti lulonan ti kimmapas nga arko ti nakadadaeg a ridaw ti maikasiam a langit!

No kasano ti panaggil-ayab ti iliwmo ken ni Almar, kasta met ti idadagsen ti pananggurguramon ken ni Guiller. Nagbalinen a sabidong dagiti matam no makitkitam ti asawam aglalo no kariarennaka no mabartek. Kanayon a sumalsallin iti isipmo daydi naminsan a panangsipatna kenka iti ridaw a sangsangpetna ket simmilap ti panagkitaam kenkuana. No saanmo la a nangngeg ti panagsangit idi ni Junior iti kuartona, nalabit a naiduronmo ni Guiller iti agdan. Kaariekmo payen a kaludon aglalo no makainum ta nasanger ti angotna.

NAGBUTENGKA iti naudi a surat ni Almar, ta lima la a minutos sakbay a sumangpet ni Guiller idi yawat kenka ti kartero ta nairana a nagsagadka iti ruangan ti inaladanyo. Ngem naakas a namimpinsan ti danagmo idi nabasam ti linaon iti surat: dinaniwannaka ket inyarignaka a kas nabin-as ken nalasag a daga. Inyarigna met ti bagina a kas maysa laeng nga alinta ngem sisasagana nga agkarayam nga umay mangbirok kenka ta sika laeng ti makaited iti naidumduma a bara a pagbiaganna! Anian a sam-it ti nangbungon iti riknam ta napalausen ti iliwmo iti panagwayasyo a dua!

Pudno a nabileg ti ayatmo ken ni Almar. Ayat a nangadipen iti aminmo ken nangsabidong payen iti isipmo. Gapu iti dayta nga ayat, naikidemmo nga inaramid ti makapasidduker a banag!

Tumengngan ti rabii idi nalukag ni Junior iti kuartona. Napanmo inatag ta adda dagensen ti anakmo. Ngem isu met ti isasangpet ti asawam a napalalo manen ti bartekna. Dimo nailukat a daras ti ridaw ket nagpupungtotannaka manen. Urayka la naiparusisi iti panangiwadagna kenka! Sanaka dinarup iti nakaisadsadam ket ginutadna dagiti takiagmo sanaka linayatan ngem nakalisika. Iti daydi a darikmat, kayatmo idin a karamutan ngem nakapagteppelka. Iniriakam laengen a pinagsasawan. Iti nakaro a pungtotmo ket binalabagmo iti nagammatam a direktorio ti telepono.

Kasta unay pungtot ti asawam ta idi laeng a binalesmo ket immaynaka manen ginammatan, sanaka ginuyod ken induron iti suli a yan ti sewing machinemo. Simmilap ti nagkitaam kenkuana ket nagpukawen a kasla kimat ti simbeng ti isipmo: Dimon nagawidan ti imam a nangguyod iti maysa nga alud ti sewing machine ket kinautmo ti maysa a nadawis a kartib. Insabatmo daytoy kenkuana idi dinarupnaka manen! Naikulengka ngem apagdarikmat laeng. Awan a pulos nariknam a panagbabawi iti inaramidmo!

DIMON masarkedan ti kammet ti ladingit gapu iti kinaagmaymaysam! Agtallon a bulan ngem dimo pay nakita uray la koma ti anniniwan ni Almar nga umay sumarungkar kenka! Dagita koma a kanito ti kaskenan a yaayna tapno umaynaka liwliwaen. Tapno iti laksid ti kasasaadmo, pasingkedanna koma nga ipatpategnaka pay laeng. A di pulos nagbaliw ti panagayatna kenka. Nga awan sabali a yik-ikkis ti barukongna no di siksika laeng. A sisasagana nga aguray iti pannakawayawayam. Wen, napalalon ti iliwmo kadagidi karina. Ngem ayandan dagidi dandaniwna?

Kasla mail-ilgaten ti riknam gapu kadagiti bambanag nga agaapa iti kaunggam. Kaska la agmauyongen gapu iti nalaus a saem ken sakit iti nakemmo a nabaybay-an...

Wen, awanen ni lakaymo ken nagpukawen `di kunkunam nga ayatmo, kasanoka pay ita? Asino pay ti kamangam? Ti mangisakit kenka? Malagipmo pay kadi a ni laeng Guiller ti kamangmo iti daytoy a paset ti lubong a nakaisadsadam? Malagipmo kadi a nanipud nayanakka, dimo pay nakitkita a kunam dagiti dadakkelmo? Malagipmo pay kadi a nabirokannaka laeng daydi lakaymo idiay Olongapo idi aktibo pay laeng iti serbisio ti Navy? Impategnaka ket inakallaysanaka sanaka intugot ditoy Hawaii? Nalipatam kadin? Ita, asinon ti kamangam?

Ni Almar? Ha-ha-ha! Awanen `di kunam a mangipatpateg kenka! Awanen di pagpanpanakkelmo! Dimon ammo no innodtoy a lubong ti yanna. Di met, aya, awan makadaer iti panangipategna kenka? Ita, ilunlunodmon dagidi dandaniwna: maysa a demonio! Alinta a demonio! Igges!

Ket dimo metten ammo no innodtoy a care home ti nakaipalapalan ni Juniormo! Awanen... Agmaymaysakan... Nagrupsan `di lakaymo ta biktima ti kinarasim a babai! Wen, awandan...

Uray agluaka iti tinimtimba a dara, dimon maisubli dagiti pasamak. Uray ibulosmo amin a ladingit ken dagensenmo; uray yikkismo ti panagbabawim; uray itimtim-ogmo dagiti saibbekmo iti likudan ti rehas a kaikariam, dikan makalung-aw iti abut a nakaigarangugongam!