Umuna a Paset

BIGAT Ti DOMINGO. Lima a minutos sakbay ti alas otso idi dumteng ni Rosebel iti Laoag International Airport. Alas nuebe ti insurat ni Taurus Boy nga isasangpet ti paglugananna nga eroplano. Insapsapa ni Rosebel ti immay tapno makapagsagana a nalaing. Segun iti surat ni Taurus Boy, lumugan daytoy iti alas otso kinse idiay Manila. Kuarentay singko minutos ti biahe a Manila-Laoag.

Penpalna ni Taurus Boy. Maysa kadagiti agrukbab ken ni Rosebel Ramos, ti napintas, nalatak a mannurat ken brodkaster iti radio. Dina ammo no asino a talaga ni Taurus Boy. Nabayagen nga agsinsinnuratda ngem ad-adda ketdi a kasla umun-uneg ti misterio, ti kinatao ni Taurus Boy. Malaksid a di ipudno daytoy ti agpayso a naganna, di pay mangted iti retratona. Dinawat ni Rosebel ti panagkitada. Immannugot met ni Taurus Boy. Ket ita, napalalo ti segga ni Rosebel. Adda kasla agal-allikubeng a gagar ken iliw iti kaungganna.

Bayat ti panagurayna, inruarna ti naudi a surat ni Taurus Boy. Inulitna a binasa: Sapay koma ta saanak a mapaay itoy imbilangko a kapatgan pay laeng a panagbaniagak. Kapatgan kunak ta iti laksid ti kinaadu ti pakakumikomak ditoy Manila, baybay-ak pay la ida. Idawdawatko a ragsak ken balligi koma, a saan ket a liday ken pannakapaay, ti apitek itoy a pannakipagkitak kenka...

Dies minutos sakbay ti alas nuebe idi agampayag ti maysa nga eroplano. Nagdalagudog ti barukong ni Rosebel. Ngem nadismaya idi matakuatanna a Taiwan Airlines ti eroplano.

Nagsubli ni Rosebel iti tugawna. Namrayanna a binuya ti naragsak a pannakisinnabat dagiti sangsangpet a Taiwanese kadagiti agur-uray kadakuada a nalabit pannakabagi ti turismo iti Siudad ti Laoag. Masansanen ti yuumay dagiti Taiwanese ditoy Laoag City ken Ilocos Norte. Magustuanda kano dagiti nadumaduma a tourist spots ken dagiti makan ditoy, nangruna ti niog. No agpasiarka iti tiendaan ti Laoag, makakitaka no kua kadagiti Taiwanese nga agnutnutnot iti tubbog ti niog.

Alas nuebe kinse idi adda manen agampayag nga eroplano. Philippine Airlines. Isu la ketdi daytoy ti nagluganan ni Taurus Boy. Nagbayo ti barukong ni Rosebel. Agal-allikubeng latta ti gagar ken iliw iti barukongna. Dina a maawatan no apay. Sabali ti mariknana. Dina kayaten a malagip. Ngem adda paset ti napalabas a kasla agkubuar. A kasla kaasping ita ti mariknana. A kasla pangipadisanna iti gitebgiteb ita ti barukongna. Dagidi a padas-pagteng, agarup walo a tawenen ti napalabas...

TAREKTEK ti kawitan ti nanglukag ken ni Rosebel. Ammona lattan a kamkamaten ti manador dagiti pamusian. Naginat. Kalpasanna, bimmangon. Inlukatna ti akindaya a tawa ti siledna. Sumirsiripen ti init iti lulonan ti Simmilla Hills.

Indalimanekna ti nagiddaanna. Kalpasanna, tinurongna ti pagattao a sarming. Nabayag a minulenglenganna ti natubtubay a pammagina. Dagiti nawasnay ken nalinis a gurongna. Dagiti pimmarintumeng a kurimatmatna a bagayan dagiti naamo, nabiag a matana.

Napaisem. Dagitoy a sagudayna ti nangitunda iti pannakapilina a Miss Ilocandia itay nabiit. Adu dagiti agrukbab kenkuana, saan la a dagiti kailianna no di pay ket dagiti nakakita iti ladawanna a naipablaak kadagiti lokal a pagiwarnak. Ket naruay dagiti maaw-awatna a loveletter.

Sinapulna ti kaykay idi makapamigat. Napamusiig idi malang-abna ti angseg ti arubayan. Napaisem met la idi agangay. Manipud nagbukar ti ayamuomna, nakaang-angsegen ti arubayanda. Dandani rinabii ngamin nga adda agpasiar a babbaro.

Nagdigos apaman a nakasareb ken nakadalus. Sagsagaysayenna ti buokna idi adda agapo. Ni kasinsinna nga Elvie.

"‘Mayka koma awisen a makilubi idiay balay inton leppas pangngaldaw, cousin," kinuna ni Elvie. "Simmangpet ngamin ni Manong Arnold. Adda kaduana."

Immannugot. Mailiw metten ken ni kasinsinna nga Arnold. Agtartrabaho daytoy iti maysa a publikasion idiay Manila.

Napan iti balay da Elvie apaman a nakapangaldaw. Sumagmamanon ti nadanonna a babbalasang ken babbaro. Madama a malinglingta ti dua kayo a dippig a malubian. Adda pulpulpogan dagiti babbaro a luping.

"Kumusta ti beauty queen a kasinsinko?" umis-isem ni Arnold a nangdakulap kenkuana. "Addan wenno addanton?"

"Ti ania?" nagkuretret ti muging ni Rosebel.

Nagkatawa ni Arnold. "Ti nakasilo ‘ita pusom, insan!"

Nagkatawa met ni Rosebel. "Awan pay," kinunana. "Ubingak pay. Katturposko lat´ haiskul itay napalabas a Marso. Sixteenko Iaeng."

"Siam a tawen ngarud ti baetyo no kasta," nagkatawa manen ni Arnold. "Ngem mayat latta no aniat´ kunam, insan!"

"Siasino?"

"'Diay gayyemko." Simrek ni Arnold iti balayda. Idi agsubli, kakuyognan ti maysa a napuner ken nabisked ken pamudawen a lalaki nga agtayag ngata iti lima kadapan ken lima a pulgada. Kalalainganna ti kaatiddog t buokna. Naamo ngem nasiglat ti panagmatmatana.

"Ni Philip Butay," panangyam-ammo ni Arnold. "Maysa a mannurat nga Ilokano a taga-Tarlac."

"Maragsakanak unay a makaam-ammo kenka, Rose," intanggaya ni Philip ti imana. "Diak ninamnama a masarakak ditoy ti prinsesa dagiti rosas."

Isem laeng ti insungbat ni Rosebel.

"Baro pay ni Philip, insan," kinuna manen ni Arnold. "Ken awan pay ammok a kaayan-ayatna."

"Napili ngata, a," imbales ni Rosebel. "Wenno iliblibakna laeng."

"Pudno nga awan pay," inyallawat ni Philip. "Awan la ketdin ti maallilaw kaniak."

"Ne, ket apay ngamin nga allilawem, manong?" nagkatawa ni Rosebel. "Agbalinka a napudno ngamin, a, tapno kayatdaka!"

Immisem ni Philip iti bangbangir. "Nasayaat koma unay, adik, no kas kenka a mannakaawat dagiti nagraywak."

Saan a sinungbatan ni Rosebel ni Philip. Pinarimrimanna ketdi daytoy. Naawis ti imatangna kadagiti naamo a mata ti baro.

"Agsasalatayo inton rabil," kinuna ni Arnold. "Maawis axnin a babbalasang ken babbaro ditoy puroktayo."

"Dakaminton ti mapan agkumbida," kinuna ni Rosebel.

"Kumuyogak," kinuna ni Philip. "Kayatko a pasiaren ti purokyo."

Nabaawen ti init idi rugianda a sursoren ti pagtaengan dagiti babbaro ken babbalasang. Pitoda a nagkukuyog. Ni laeng Philip ti nailaok a lalaki.

"Napintas a talaga ti purokyo, Rose" kinuna ni Philip idi maasitganda ti Dap-ayan Center ti Purok-Di-Maupay Adda naisapiring a bahay-kubo nga ap-aplawan dagiti nadumaduma a sabong. Iti abay ti Dap-ayan, adda marker a nakayuritan ti mapa ti purok ken dagiti scenic spots ken historical places.

"Interesadoak a makakita itoy Kimmansir Falls," kinuna ni Philip. "Naganas siguro ti agdigos idiay."

"Naganas, a," kinuna ni Rosebel. "Ngem aluadam no singilendaka dagiti paltat, nangruna dagitay Taiwanese. Lumteg ti masingilda."

"Ammok ti sukalna," kinuna ni Philip. "Yaplitmo ti ipusna iti parte a nasingil. No saan, pulotanem ‘diay paltat!"

Nagkakatawada.

"Maymayat a pagdigosan idiay Kimmappo Cave," imbagi ni Elvie. "Awan paltat idiay. Kippi ken udang laeng."

"Kippi ken udang?" ngimmato dagiti kiday ni Philip. "Kasano nga adda kippi ken udang iti maysa a kueba?"

"Adda danumna daydiay," insungbat ni Elvie. "Aggapu ti ubbogna iti lansadna. Segun kadagiti nataengan, higante kano a kappo daydiay a nailibay gaput´ paksuyna a mangur-uray iti pimmanaw a nobiona."

"kayatko a makita dayta," magagaran ti timek ni Philip. "Napintas la ketdi a ramen ti suratek a nobela."

"Dimo la ketdi liplipatan a dakamaten ti naganmi," kinuna ni Elvie.

"Dakayto ti pagbalinek a mutia kadagita a disso."

Sumipngeten idi malpasda nga agkumbidar. Nagpakada ni Rosebel a mapan agsukat. Kimmuyog ni Elvie.

"Adda man damagek, Rose," kinuna ni ELvie idi magmagnadan. "No armennaka ni Mang Philip, aklonem kadi no kua?"

"Apay met a masaludsod ti kasta?"

"Madlawko ngamin ket kursonadanakan sa, sika! Dim' ammo a mingmingmingannaka itay ni Mang Philip?"

Agalas-otson idi marugian ti pasala. Ni Rosebel ti pinakamabili. Digdigaan dagiti mangisalsala kenkuana ngem dina ikaskaso dagitoy. Matiltiliwanna ngamin ni Philip a mangsipsiput kenkuana. Saan a maisala ti baro ta mabain ngata a makidupudop.

Maikapiton a sonata idi maideklara a ladies' choice. Tinurong ni Rosebel ti yan ti Philip. Kasla nakoriente ti balasang idi siketen ti baro.

"Malamminka kadi, Rose?" indillaw ni Philip.

"S-Saan, manong..." nagbanarbar ti timekna. "Medio nabannogak ngaminen."

"Awan pay liwatmo a sonata, a," nagkatawa ni Philip. "Itay pay a madmadlawko a pagiinnagawandaka dagiti pada a babbaro. Ngem talaga a kasta ta nagpintaska met ngamin. Kaska la agbukbukar a sabong ti rosas, nakasadsadia ken nakabangbanglo."

"Alla ni manong ta bulbulatsingennak sa metten!"

"Pudno ti ibagbagak, Rose," nagserioso ni Philip. "No mangngegmo koma ngamin ti pitik 'toy pusok ita, mapaneknekam a saanak nga agul-ulbod."

Ayek-ek ti insungbatna iti imbaga ni Philip.

"Naisangsangayanka a dayag, Rose," kinuna manen ni Philip. "Sika ti prinsesa dagiti rosas a pakainawan dagiti naruay nga arapaap... Ay-ayatenka, Rose..."