Balikbayan
ni Johnny Escobar Atiburcio

NALPASAN ti adu a tawen a kaaddada iti sabali a lugar nga agsapsapul iti naan-anay a pangtaraon iti panagbiag, kaaduan kadagiti Filipino, nagsublida iti Filipinas.

Malaksid laeng kadagiti napagasatan a nakaumay iti abroad babaen ti panangitrabaho dagiti amma wenno miembros ti familiada a nabayagen ti kaaddada nga agtartarabaho kadagitoy a ganggannaet luglugar, kaaduanna dagiti agaw-awid ket nataenganen. Ti panggep dagitoy ket mapanda mangasawa wenno agretirada iti nakayanakanda a daga. Sumagmamano kadagitoy ti nangasawa iti ub-ubing nga adayo ngem iti edadda. Idi agsubli dagitoy iti lugar a pagob-obraanda, insigida nga intarabahoda ti panangalada kadagiti assawada. Iti saan unay a mabayag ket sumangpet dagitoy. Nalaus ti ragragsakda ta dagiti napalabas a bulan ken tawen a saanda a panagkikita ket saanda a naipapas ti lailo ken dungngo iti tumunggal maysa.

Iti panagdedennada, kasla awan ti makapulsot iti bileg ti ayan-ayatda. Awan a pulos iti rikna wenno isipda nga iti masakbayan nga aldaw adu dagiti mabalin a dumteng a peggad ken problema a patanoren ti panagfamilia ti ganggannaet a lugar. Iti panaglabas ti tawen, naaddaanda kadagiti annak ket mangrugi metten ti problemada. No koma no sadiay Filipinas ti ayanda, adu dagiti kakabagian ken gagayyem a makatulong kadakuada. Dagiti assawada, nairuamda a dagiti nagannak kadakuada ti agarup isuamin a makakaammo maipanggep iti maar-aramid iti inaldaw-aldaw maipanggep iti panagbiag. Itan ta addada iti ganggannaet a lugar ket dagiti assawada agtrabaho manipud Lunes agingga't Viernes, awanen ti mabalinanda ket isudan ti makaammo a mangsolbar kadagiti inaldaw a problemada iti pagtaenganda. Pagsayaatanna ti Filipina ta napigsa ti pakinakemna ket iti saan a mabayag agballigi a mangrisut kadagitoy a pakadukotanna. Ngem kadagiti dadduma nga ubbing pay a nagas-asawa kadagiti nataengan unayen, adda dagiti saan a nasayaat ti tinungpalna a nakadadaelan ti familiada. Isu dayta ti resulta ti dakkel a diperensia ti tawen dagiti agassawa, aglalo no agsepen dagiti ubbing nga assawa ti kultura ti ganggannaet a lugar nga ayanna.

Kadagiti sumagmamano a nagbati iti Filipinas a gandatda ti agretira, adda dagiti gimmatang iti lote ket nagpabangonda ti balbalayda. Dadduma kadakuada ket dida impagarup a dandani isuamin nga inyawidda a kuarta ket magastosda iti panagpabalayda laeng. Ta ngamin, no dadduma. dagiti contractors a katulagda, ulbodenda met ida. Agkumplot ti contractor ken dagiti komersiante nga aglaklako iti materiales ti balay tapno ipangatoda ti presio dagiti materiales sadanto aggudua iti ganansiada. Saan laeng a dayta ti problema, dagiti trabahador ti contractor, kaaduan a manmano laeng ti professional ket dina met maasikaso ida ta ad-adda met ti ipapanna makisarsarita kadagiti komersiante a pagal-alaanna kadagiti materiales. Dagiti trabahadorna, ibulsada amin a mabalinda a yawid kas iti lansa, tornilio ken dadduma pay a babassit a materiales a nalaka a mailemmeng.

Dagiti met dadduma, agpaaramidda iti bassit a tiendaan wenno tersina ti sirok ti balayda tapno aglakoda kadagiti masapsapul iti inaldaw-aldaw a panagbiag. Saanda a mapanunot a kadagiti tattao nga aggigian iti ruar ti siudad, manmano ti adda kankanayon a pagsapulanna. Kaaduan a maipautangda dagiti tagilakoda. Maibusen no kua ti lakoda ket nasayaaten no adda maysa nga apagkatlo kadagiti immutang ti agbayad.

Dagitoy ti problema ti balikbayan. Ti imasna pay, manipud isasangpetda diay Manila International Airport, mangrugin nga agiwaras ti kuartana. No saanna a kayat a rikisaen ti Customs ti maletana, pasukibanna ida ket sabali pay ti itedna iti mangbitbit iti maletana agingga iti bus a paglugananna. Ti kaaduan a paggastosanna ket inton makasangpeten idiay probinsiana ta sarabuen dagiti kakabagian ken gagayyemna.

Dagitoy koma ti pampanunoten ti maysa a balikbayan wenno agbalikbayan. Agpayso a nasayaat ti panagpuspusotayo a Filipino ngem no mautobmo a no lablabesam ti agited, `tay gandatmo iti panagsublim, saanmon maaramid. Kas koma iti parikut iti panagpasukib iti Customs, no koma dagiti consulado ti Filipino iwaragawagda kadagiti komunidad ti Filipino dagiti parikut dagiti balikbayan sada isuro ida no kasano ti umno nga aramidenda a mangpreventar kadagitoy a problema, ken isuroda pay no ania nga ahensia ti gobierno ti mabalinda a pagkamangan. Saanda koma a rigrigaten ti bassit a magastosda a mangiwaragawag kadagitoy a mensahe, yantangay ket dakkel ti maitultuong dagiti balikbaya iti ekonomia ti Filipinas.