Dagiti Masapul A Natnateng: Sangkareppet a rangaw ti karabasa agraman sabongna, sangarakem nga uggot ti kamote, sumagmamano a bulong ti paria wenno maysa a bungana, uggot ti saluyot wenno lima a bunga ti okra, sangkabassit a bulong ti marunggay, maysa wenno dua a bunga ti tarong nga immalatiddog, innem a ballusangi (no adda mabirokam), pito wenno sangapulo a bunga ti utong a banor (nayonan no ti utong ket daytay putot wenno ababa), uong ti saba wenno kulat ti kawayan (daytoy kulat ket espesial ngem masapul a tanangem ta ngalngalen a nasayaat ta narigat a marunaw). Adu pay met dagiti mabalin nga inayon a natnateng no tiempoda iti tumubo. Kasla daytay parda no tiempona ti agbunga. `Tay sabong ti katuday no adda mabirokan ngem saanmo unay a kaaduen ta daytoy a nateng ket adda sugsugpetna. Dadduma Pay A Masapul: Sagpaw a pinugpogan a dalag wenno inasar a paltat, (no awan ti ikan ket mabalin met ti kagudua-rakem nga armang a pino) bugguong a munamon, betsin nga ajinomoto, bassit nga asin, kdpy. Panangisagana ken Panangluto: Kettelem iti ababa dagiti rangaw ti karabasa, bulong ti paria, uggot ti kamote ken utong. Dagitay ur-urmot dayta rangaw ti karabasa wenno tay ikalkalatkatna iti sapaw ket ikkatem. Makitam dagitoy ta nagkukulotda. Dayta lanut ti rangaw ken ungkay ti sabong ket kulanitam nga aglikmot tapno maikkat dayta nabudo a kudilna. Pasar ti sangadangan laeng ti ilaokmo, ti mabati ket inka ipuruak idiay ubong ti baboy. Dayta sabong ti karabasa ket lapsiem idiay ungkayna samo pisangen tapno maikkatmo diay butobutona nga adda idiay unegna. Kitaem ta no dadduma ket adda matmaturog a babassit a lawwalawwa wenno idiay unegna. Dagusem nga ikkaten dagiti lawwalawwa ta dinto ketdin agbalin nga umel dagitay umigop iti digo dayta dengdengem. Sakbay nga putputdem dayta utong ket unsayem ta rebisarem a nasayaat tapno makitam no adda simmaluksok nga igges iti ungkayna. Nalaka a makita no adda matmaturog nga igges ta adda abut nga inna immusokan ket aglilitem met ti inna nagkarayaman. Mabalin pay laeng nga ilaokmo ti parte ti utong a saan a dinakes. Tadawen a putden iti agsumbangir a murdong `tay nagbalayan ti igges. Ti bulong ti paria ken kamote ket rebisarem met, siguraduem awan ti aglemlemmeng nga igges wenno lawwalawwa. Daytay kamote a berde ti bulongna ti inka inayon. Adda ngamin dagiti kamote a medio natangken a nalabbasit wenno kasla ube iti kolorna. Saan a nasayaat dagita a klase ta ti pagbanagan no kua ti dinengdengmo ket lumabbaga ti digona. Putdem dayta tarong iti agkadua sakanto galipem iti agkapat. Tapno saan nga agngingisit dayta tarong, iyupermo iti danum apaman a magalipmo. Dayta bunga ti paria, guduaem met ngem galipem iti napino. No galgalipem `ta paria ket saanka nga agmismisugsog ngem ketdi umisemka tapno saanto unay a napait a makasugkar ti digona ti dinengdeng. No dimo kayat a napait unay ket lapayem iti asin. Mailasinmo met daytay paria a napait unay natingkad ti berde a kolorna. Nasaysayaat daytay pumuraw wenno nabessag ti kinaberdena. Ngem no ti pasanguam dita linutom ket maysa a napekpeklan nga Ilokano, kaykayatna met daytay digo a dagup ti kinapaitna. Ta dagiti orig nga Ilokano ket umin-inomda ti hiniebra a nalaokan iti apro, papait, wenno pespes ti nuang, baka wenno kalding. Dayta uong ken kulat ket putdem ti puonda a kimpet iti daga. Pirsapirsayem ti binulongda. Matmatam a nalaing dayta uong amangan ketdi no adda nailalaok nga uong nga atap wenno `tay makaulaw. Idi agnaedak pay idiay Pilipinas ket maysa a familia a kaarrubami ti naospital ta ti sindada ket daytay nalaokan iti uong a nagsingsing. Daytay uong a makaulaw ket adda singsing ti ungkay na. Aglalo unay daytay kunada nga uong ti takki ti kabalio. Isu ti nasida dagidi kaarrubami ket apaman a nalpasda a nangan ket nagiikkisda nga aglalagto ken agkikinnusay a kasla agballa a kabkabalio. Lagtoda a lagto! Dayta met kulat ket saanmo a kaaduen ti agsida uray no naimas unay ta narigat a gilingen ti bitukam. Dayta ket nakarkaro pay ngem `tay lalat ti maysa a nuang wenno baka nga indaong ni Noe ti kinalakayna. Patiem, kabsat, ta intono tumakkika kalpasan ti panagsidam iti kulat ket no rummuar kulatto pay laeng. No kayatmo met, gawgawamto manen sakanto ibilag ket mabalinmonto manen nga ilaok iti dinengdeng (recycle). Guduaem laeng dayta ballusangi (ugasam a nalaing sakbay a gamuluem dayta ballusangi gapuna ta nagatel dayta a nateng. Ugasamto a nasayaat dayta imam ken dakulapmo iti sabon a Tide wenno Wheel amangan ketdi no mayiggemmo dita butom inton umisboka ket yad-adayom, apo, ta dinto ketdin rumtab `ta pulso mayormo! No kasta ti mapasamak ket dillawento ni baketmo no apay a kastan ti napagtengmo ket atapennanto ketdin nga inggidigidmo dayta birut a nagbarbas iti maysa nga babai nga aglaklako iti imas [babaeng nagbebenta ng aliw]). Kettelem met dayta saluyot iti ababbaba. Kitaem a nasayaat no adda ti kimkimpet a sapot, igges, itlog ti lawwalawwa, kdpy. Naim-imas no `diay laeng uggot ti saluyot ti inayonmo, baybay-amon `diay bulongna a barakbak wenno dagitay bulong a narasir ti adu nga abut-abut `ta sobsobra dagita ti igges. `Diay okra ket ranadam bassit `diay pamurosanna. Saanmo nga inayon dayta lakay a bungana ta natangken unayen ket kasla bislak inton inka ngalngalen. Saanmo met a putden wenno guduaen tapno saan a naalas ti kitana inton maluto. Ta no magudua ket rummuar ti nagalis a tubbogna ket kaslanto ketdin `diay aglulua a birkakan! (Hehehe! Ammomon ti kayatko a sawen, kabsat!) Ti bulong ti marunggay ket inka rurosen. Anusam nga ikkaten dagiti babassit a sangana a kimpetan dagiti bulbulong. Nasaysayaat met no `diay uggot ti marunggay ti inayonmo a saan ketdi a dagitay barakbak ta dagup ti pas-engna no kua inton maluto. No agsidaka iti napas-eng ket kalpasanna, inton umisboka no sumaruno a bigat, ti pas-eng ta isbom ket atiwennanto payen daytay pas-eng ti isbo ti kabalio wenno toro. Ti paglutuan ket banga wenno tayab ta nasaysayaat ngem ti landok a kaldero wenno kaserola. Ikkam iti sangaungot a danum ti tayab ket dagus nga ipalangoymo `diay sagpaw nga ikan. Saanmo unay a kaaduen ti danum a pannakadigo ti dinengdeng ta dinto ket bumirawbiraw a kas `tay kunkunada a "saan a malislisan a ballasiwen ti Insik." Malaksid no adda ti agtanggad nga inka pagigupen tapno natubbog `diay susona! Inka idagus `diay ikan tapno ti nanamna ket mapan iti digo. Saanmo a putden dagiti sagpaw tapno mapengdan a mauksot dagiti siit ket mailaok no kua iti digo. Paburkem ti danum. No agbureken ti danum, urayen ti lima a minuto samo inayaden nga ikkaten ti sagpaw. Kalpasanna, mangalaka iti sangkaaklo a bagas ti bugguong ket ikabilmo iti duyog. Saan a digo ti bugguong ti pamguongmo ta usaremto dayta pimmatis a digo ti bugguong a pagsawsawam iti prito, nangnangruna no pis-itam iti kamatis wenno tubbog ti kalamansi. Pakbuam iti bumurburek nga danum ti bugguong. Tegtegem ti bagas ti bugguong babaen `ta aklo ket inayadem nga ipaarisit iti banga. Ulitem daytoy agingga a puraw a siit laengen ti mabati. Agusarka iti sagatan tapno di mailaok dagiti siit. Urayem manen nga agburek. Inayadem nga ipisok ti uong wenno kulat. No awan ti isagpawmo nga ikan, itan ti panangiwarakiwakmo itay armang. Siguraduem nga arasawen nga umuna `diay armang ket pagasarinsaedem dagiti daratna. Iparabawmo ti kelleb ti banga tapno makaluban. Urayem nga agburek manen. Inayadem nga ikabil dagit nabati pay a natnateng. Saanmo a pitpiten wenno sedseden ti linaon ti banga. Baybay-am laeng nga agin-inayad a lumsa. Iparabawmo manen ti kelleb. Sungrodam iti bassit laeng dayta tayab. Dimo rubroban. Urayen ti sangapulo nga minuto. Kuddotem `diay pamurosan ti okra tapno maammuam no naluknengen. No `diay pamurusan ti okra ket naluknengen no kuddotem, dagusem a warisan ti uneg ti banga iti betsin. Iparabawmo `tay sagpaw nga ikan. Ramanam ti templa ti digo, warisam iti sangkabassit nga asin no nalab-ay. Isublim ti kelleb ket adawem `ta banga. Luktam ta banga ket aggaokan ta mangantayon. Naimas daytoy dinengdengmo, kabsat, ket mamutittitka la ketdi ket malipatamto payen ni katugangam!
TI AUTOR. Naipasngay ken dimmakkel idiay San Juan, La Union. Nagbasa iti kolehio kas maysa a government scholar ket nagturpos iti BS Mechanical Engineering iti FEATI University idi 1976. Nagabrod kalpasan a makaturpos ket nagkameng iti US Air Force. Naglusulos iti serbisio kalpasan ti sangapulo a tawen iti ranggo a kapitan. Agtrabaho iti agdama iti Department of Housing and Urban Development ti US Federal Government kas maysa a Facilities Management Engineer (GS-13). Agnaedda iti pamiliana iti Minneapolis, Minnesota, USA. Ni sigud nga Edith Ramirez a taga-San Juan met laeng ti kasimpungalanna ket addaanda iti uppat a bunga, tallo a lallaki ken maysa a babai. Panggepna ti agretiro inton madanonna ti edad a 55 ken agawid idiay San Juan tapno tarawidwidanna ti plantasionna iti mangga sadiay (addaan apan a 600 a pinuon ti manggana). Innayon pay ni Manong Bill: "I work with computers as a part time job and hobby. I am a certified computer technician working part time for Circuit City, a national chain selling all sorts of electronic products, devices and appliances." |
|||
|
Imbitarendakayo nga agsurat ditoy
Burnay E-zine
. Agbiag ti Literatura Ilokana ditoy cyberspace. ©1997, 1998 Burnay Magazine. |
