(AGPARANG TI NAGTAGIPURAW A BABAI, AGTAGILANGA NGA IN-INUT ITI ALINTATAO)

ADDAAK MANENNN... Addaak manennn... Siak ti kunkunada a nagtagipuraw a babai a masansan nga agparang kadagiti masipsipngetan a magmagna itoy a dalan... Agparangak manen, siak ti kunkunada a marmarna ken sangkapagpagna itoy a duog, narukbos a balete a nagsalumpayak ditoy ngalay ti dalan... Addaak manen... Adda ket addaak latta nga agpakita iti siasinoman kadagiti rabii a kas ita kasipnget wenno kadagiti naslag man a sardam a tumanaguob dagiti walang nga aso ken tumanagari dagiti kuriat ken umanuni dagiti mangrabrabii ken umanagibas dagiti puek ken kurarapnit... kadagiti kaltaang a narnekan, awan malmaltiing ken makabibineg ti ulimek a pasaray bugaken dagiti umsiag nga ikkis dagiti mangrabrabii a billit ken ballulongen ti dung-aw ti ulila a kullaaw... Agparangak nga agparang a yagus ti nasalemsem a pul-oy, a makibinggas iti nginabras ti umaplaw nga angin a mangyeg iti sayamusom ti agkurkuridemdem a segged-kandela ken atap nga allangigan... Agparangak, agparangak ket dagiti ulep lingdanda ti kumanagkag a kabus a mangkullaap iti bimsag a rabii... Agparangak kadagiti rabii a matimudyo ti unnoy, maimdenganyo ti asug ken nadagem a sasainnek ken sangsangit, ti naintarumpingayan a saning-i ti ladingit a yapiras ti salemsem ken yabrasa ti sipnget...

Kadakayo, agparangak... Siak, ti babai a nakapuraw, itoy a sardam, agparangak ket dikayo koma agbuteng ta ita dawatek manen ti pannakaawat, ti andingay ken saranmayyo... Agparangak manen ket ita kadakayo... Dikay' koma agbutbuteng ta ibinglayko `toy pakasaritaak...


SIAK AWAN SABALI daydi nasudi nga imnas a mutia ken baggak daydi bassit a purok iti naiputong nga away iti tanap a sinaklot ti singin a bantay a napunasen iti lagip... daydi naulimek a purok a taeng dagiti annak ti ling-et a makigubgubal iti arado ken manggamgamulo iti daga... Ni ama, ni ina, ni manongko, dagiti dua a babassit nga addik--sangapamiliaankami idi a makipagbukel iti pumurok. Adda idi balaymi a sinigpit, inakilis, pinutek ken pinan-aw--bassit ngem natibker ken nadalimanek ta nalawlaw iti natnateng, mulmula ken masmasetas ken kaykayo ken arubayan a pagas-assisawan dagiti dinguenmi a manok, pato, pabo, itik, ganso, baboy, aso, pusa--taeng a tangsit ti kinakurapaymi, apon da ayat, ragsak ken talinaay. Napanglawkami idi, wen, ta gagangaykam' la a mannalon ket sangkapirgis la daydi suksukayenmi a daga. Ngem adda man pannakkel iti pusomi ket adda nga adda sumiray nga isem iti tunggal agdarusdos a ling-et, adda aganninaw a pannakapnek kadagiti bannog a dimi samiren iti sirok ti sumanitsit nga init wenno tumayudok a bayakabak, kumanabsiit a kimat ken kumanabruong a gurruod a kaaddami iti talon ken bangkag a kaludon ti pitak ken bingkol ken kaparato ni Sawak... Sekka, raep, gapas, arado, palpal, suyod... bunubon a maitugkel, raep nga agmarakutsay, agbennat ken agbugi, dawa a maisapaw ken agramed ken bumalitok... Ah, nupay sangkabassit adda idi namnama ken pannakapnek iti tunggal apit ti ina a daga a mangsilpo latta ken mangtaginayon iti anges...

Nakurapaykam' la idi ngem awanen gagemanmi ta naparaburankam' pay iti talingenngen ken ulimek ken wayawaya a mangdugsak no kua iti amin a duadua, pakaringgoran ken parikut ti isip ken piskelmi... Umanayen a linglingaymi dagiti agsapa a nasadia a lapunosen ti isisiray sinamar-init a mangagek kadagiti linnaaw a naidigos kadagiti bulbulong... Liwliwamin dagiti agtindek nga agdadaponkami iti napariir a sirok ti narangpaya nga akasia wenno sagat iti dulon wenno pungto ti talon a pangaldawanmi iti lauya a manok a nasagpawan iti naganus a bungat' papaya ken uggot ti sili, pinakbet, dinengdeng, ken bugguong a napettakan kamatis, kalpasan dagiti paraep wenno pagapas... ah, ket andingaymin dagiti sardam a dayasen ti darudar bulan a dumanidallot ken dumanidallang dagiti kubbo ken agkudaapen a lallakay iti purok wenno tagiurayen dagiti imnas dagiti harana ken tapat dagiti mailiw a sarungkar dagiti babbaro ken kaayan-ayat...!

A, ta ania pay tarigagayam kadagita a parabur?


A, NGEM ANIAN... Ngem anian a gasat! Ta ipagarupmin a ti parabur patinayon ken inggat' inggana a di maumag... Ay, ta nakalkaldaang! Ay, nakaal-alingget! Ay, ta nakalaladingit... Lunod... lunod... lunod...


TA ITI MAYSA a bigat a rekket pay lat' bannawag ti daya--a dagiti mannalon kumaribuso kadagiti arado, suyod, pasagad, pattuki, kariton, wayway, kadagiti nuang ken baka ken kalding a maisangol ken maipaarab--a dagiti kosina ken bangsal umasimbuyok ken kumaradakad iti maisagana a pammigat... nakilga dagita a kumikom ket simngayti pannakailabeg ken danag ta pagammuan, sidadang-as a dimteng ti adu nga unipormado ken siiigam a tattao nga agsapsapul kano kadagiti aswang ken demonio...

Dakayo! dakayo amin itoy a lugar--rebeldekayo, ukininayo amin! Supsuportaranyo, kaduayo dagiti ukininada nga aswang ken demonio a komunista! Inda kinungkuna ket dagiit igamda naglalanitak ken naipatuyong kadagiti balbalay ken pumurok...

Diosko! Diosko! Awan ammomi kadagiti sasawenyo, apo! Saankami a rebelde, apo, saankami a komunista! Gagangaykam' la mamannalon, apo! Maysamaysa nagsao a sibubuteng--pigerger dagiti timek, beddal dagiti balikas a dinanggayan dagiti sangit a naibunag, dagiti saibbek ti pakaasi ken ikkis-rungaab dagiti napakigtotan ken mabuteng nga ubbing... Inangko! Inangko! An-anuendatayon? An-anuendatayon?

Dakayo! dakayo amin--bin-igkayo a rebelde! Komunista! Komunistakayo a peste iti pagilian! Indugsak latta dagiti unipormado, armasan a tattao. Ammoyo kadi a napasag ti daulomi gapu iti pananglib-at dagiti kakaduayo ditoy a rebelde nga aswang? Hah? Hah? Bagas ti ukininayo amin! dakayo! Dakay' amin--rebeldekayo! Inda impapilit uray dimi ammo idi no ania daydiay sasawenda a komunista. (Addada nga agpayso no kua dumagdagas a tattao iti purokmi iti rabii ngem saan met nga aswang dagidiay ta nasisingpet ken nasisiribda ken kaykayatmi a dengdenggen dagiti no kua ket ibagbagada ta umno unay ken mainugot kadakami a marigrigat ken mannalon.)

Ket iti baet dagiti palawag, pakaasi, sangit, saibbek, ikkis--naukkon dagiti pumurok: lallaki, babbai, lallakay, babbaket, ubbing... Iti baet dagiti palawag, pakaasi, saibbek, ikkis--da ama, ina, manong addik a babassit, kapurokak--sisasabrak ida nga inulod-ulod, induronduron, sinippasippadong, inkugtakugtar dagiti makapungtot unay, agpagunggan, nga unipormado ken nagtagiigam a tattao... Idinto a siak, siak met idi ket sinibbarut ti maysa a singingirsi a nagkuna: Nalapsatka! Napusaksakka! Kukuaka! Kukuaka!

Awanen nabalinan dagiti unnoy-palawag, arungaing-pakaasi ken dagem-sangit idi naipaturong amin nga ungto dagiti igam kadagiti kapurokak, iti pamiliak... Ket rimkuas dagiti dulluog ken apuy kadagiti nabileg nga igam... Ket anian ta nakidinnaer dagiti naibulos nga ikkis, riaw, asug, saning-i a nakaam-ames... Nagik-ikkisak ta anian a naimatangak ti panagari ti buli ken pulbura... Da ama, ina, kakabsatko, kapurokak--natatek a bagi, nabtak a bangabanga, pimsuak a dara a nailimog iti tayengteng-init bigbigat... Saan pay a nagpatingga dagiti unipormado, nagtagiigam a lallaki uray idi agkirpan ti putok, insublatda a panaratupot dagiti makitada a dingo: manok, pato, itik, ganso, baboy, aso, pusa, kalding, nuang, baka... Sa idi kuan, pinasgedan dagiti unipormado, nagtagiigam a lallaki dagiti balbalay ket rimmisak ti gil-ayab ken pimlatok dagiti dalipato ken alipaga...

Anian a buya! Anian a nagdagem... Anian a kinaulpit ken kinadangkok--diak nadaeran, diak nainaganan ti immarakup a saem iti amin a riknak, ti apges, ti pait, ti gura, ti alingget, ti aliaw... Nagbalin a sairo a saongan, nagtagisara ken nagtagiipus iti panagkitak kadagiti aggagarakgak nga unipormado, nagtagiigam a lallaki... Naglusdoyak, nagsalungayngayak iti takiag dagiti mangtengtengngel kaniak...

Intalawdak dagiti nagulib... Impandak iti adayo a disso ket sadiayda a nagrarangasan ti dayaw ken kinatao ken biagko... Iti baet ti adu a pakaasi, adu a saibbek--indadanesdak nga indadanes ket linapunosnak ti agduduma nga ut-ot a nangadas iti amin a pigsak, nangpipikel iti amin a riknak ken nangragasragas iti amin a panunotko... Agingga a timmangwaak iti ruangan ken saklang ti makabulsek a sipnget ken makapleng nga ulimek...


A, NABAYAGEN... nabayagen daydi... Wen, daydi ulila a purok, daydi away a napabutngan--napunasdan iti imatang, iti isip, iti puso--awanen makalagip... Ta kalpasan a naitabon nga awanan lungon ken pamumpon dagiti napasag a pumurok, linipaten ti gimong daydi a pagteng... Kadagiti narabaw a tanem a nakaikarian dagiti nakakaasi ken daksanggasat, naikali met ti hustisia, ti karbengan, ti wayawaya...


AH, DAGIDI DAKSANGGASAT ngem itan nagasat ta siuulimekdan ken sitatalingen iti nakaikarianda a simmaklangan.


Ket siak, siak laengen ti adda nga agkatangkatang kadagiti sumipnget, sardam ken kaltaang... Siak, a kas maimatanganyo ita, ti aw-awaganda iti babai a nakapuraw a masansan nga agparangparang itoy a sirok ti balete ken iti undayas `toy dalan...

Ta no apay nga addaak pay la agingga ita itoy a lubong, dayta ita ti idawdawatko kadakayo ta kayatko koman ti maikari iti kaikariak... Ta kayatko koman ti aginana... Sibabannogak... Nabambannogakon nga agun-unnoy, agkarkarukbaba, umar-araraw iti kaasi ken saranay...

Ta agingga ita addaak a sibabalud iti di am-ammo a tanem a nangikalian idi kaniak dagiti nagulib, nadangkes a lallaki nga unipormado ken nagtagiigam... Sitatanemak agingga ita nga awanan tanda, awanan nagan, awanan padeppa iti puon daytoy a balete nga innak pagparparangan...


ADDAK MANEN... Ket ita, kadi indak imdengan... Nabayagen a tartarigagayak ti hustisia ken pannalakan... kadin sumaranaykayo ta diak makasaklang iti kaikariak aggingga a bangkayko di mabendisionan... Indak kadi tulongan--a kalienyo koma ti tanemko ket iruaryo dagiti rurogko a napaidaman pammendision... Pangngaasiyo... Pangpangngaasiyo... kayatkon ti agulimek... Kayatkon ti aginana... Mangaasikayo.... Mangaasikayoooo...


(IN-INUT A MARUNOT, A MARKAS ITI MATMAT TI NAGTAGIPURAW A BABAI KET AGPUKAW A KAS NALANAY NGA ASUK A KUYOGEN TI NAPNUAN DAGEM-LIDAY A SAIBBEK-ASUG)

TI AUTOR