PAKAUNA: Departure Hall, King Khalid International Airport, Riyadh, Kingdom of Saudi Arabia, Enero 9, 19__

"Kastan..."

***

AGKALLAYSAN da Joyce Valencia, 28, ken Sadiri Abad, 28. Nasurok pay a dua a bulan sakbay ti naituding nga aldaw a sumangoda iti altar, makumikomdam nga agisagsagana.

"Ayna ta dimo la ket ngatan maiturturog--mabayag pay met ngem kasla gumanatkan, Joyce!" kinuna ni Elaine Platino, 27, bestfriend da Joyce ken Sadiri. Malem ti Sabado, addada iti apartment ni Joyce. Itayda pay bigat nga agkukuyog. Sinarungkaranda ti couturier a mangdait iti trahe de boda ni Joyce ken iti dadduma pay a maaramat a kawes. Nagsiapingda iti dadduma a masapul.

"Arapaapko iti biag daytoy, Elaine," kinuna ni Joyce. "Daytoy ti kapatgan a pagteng iti biag ti maysa a balasang. Mariknamto met dayta, a. No apay met ngamin a madika pay la iti nabayag metten a pana-ngidardarirag ni Francis a panagkasaryo."

"Kunak met a diak pay nauma nga agbalasang, 'nia?" inlibbi ni Elaine, kimmittab iti iniwana a pizza. "Adu pay ti planok iti propesionko. Dinakton palubosan ni Francis nga agtrabaho no kua."

"Marriage itself is a career--a lifetime career, kunada man. Ngem of course, agtrabahoakto latta met long as I can manage home and office," inyisem ni Joyce ket pinaludipanna ni Sadiri, a nakaliad iti sopa iti sanguananda, a nakapaspasnek nga agbasbasa iti libro.

"Maysa, ur-urayek ti bodam, loka, ta matungpal ti wishko a siak ti maid of honormo!" kinuna ni Elaine. "Siakto kenka, kunkunam idi kaniak. Ngem umunaka metten, lugika ta dikanton mabalin nga agabay kaniak!"

"Di bale ta siak met ti bride ita--saan la nga abay!"

"Agurayka, light green kadin a talaga ti motiffmo? Di pay la pink. Pinkto kaniak, sika, ket pink roses--all roses dagiti sabong! And we'll be in a bed of roses, ayyy!" Tinimpag ni Elaine ti abaga ni Sadiri a kaabayna, a nakapaspanek latta nga agbasbasa a kasla dina ikankano ti saritaan dagiti dua a kaduana.

"Ni Elaine met, addaak iti karisirisan 'toy nobela ket..." kinuna ni Sadiri, intangepna iti libro ket immiwa iti pizza iti mesita iti sangoda.

"Dumlawak kenka, Sadiri," kinuna ni Elaine. "Kasla man la awan gaganaygayam iti umadanin a kallaysayo. Basaka man la a basa ditan!"

Immisem ni Sadiri ket timpuar ti saway a kallid iti kanigid a pingpingna a nangpasingked iti suabe a rupana; nataer met ni Sadiri, pangrapisen laeng: naraber ketdi a kiday, nalanay a mata, natundiris nga agong, naingpis a bibig, apsay ngem kanayon a naurnos a buok... "A, sorry," kinunana, "napintas ngamin `toy baro a romance classic ni Danielle Steele. I'm absorbed. Ken apay ketdin a diak naganaygay? By the way, nakompletoyon dagiti sponsors iti invitation, Joyce? Ti listaan dagiti awisenta ngay, okey kadin?"

Inyawat ni Joyce ti iggemna a notepad ken ballpen iti nobiona. "Naisuratkon dagiti sigurado. Kitaem man no adda nalipatan."

Pinalabsan ni Sadiri dagiti nakalanad a nagan iti notepad. "Hmm, addada metten amin dagiti ninong ken ninang, dagiti papagayam ken katrabahuantayo. Ngem I wonder no makaumay dagitoy taga-siudad idiay probinsia, Joyce."

"Pakaamuantay' latta ida, a." Innala ni Joyce ti notepad, inugesanna ti sumagmamano a nagan. "Dagitoy la ti siguradok, da Andy, Arlyn, Jay, Rhoda, Jun Rey, Melody, Dan, Rowena, Mox, John, Emily, Oswald ken Judy. Maawatanta ida. Adayo ti Dupax del Norte and they're busy people. Anyway, addanto met celebration ditoy no malpas idiay probinsia."

"Kumusta gayam ti set up idiay probinsia, Joyce?" inamad ni Elaine idinto a sinublatna ti listaan ken ni Joyce.

"Ayna, makumikom metten, a, dagiti parientesmi. Adda surat 'tay adiek a balasang: nakapukanda kanon iti kawayan ken kiling ken bulo a pagdamara! Nasapan sa unay! Ammom ti damara, Elaine? Palpalukmeganda met kanon dagiti tallo a baka a maparti, kasta met dagiti no mano a baboy ken kalding ken manok. Didanto kan' ipalubos a matukkol ti aklo! Ammom no aniat' matukkol nga aklo, Elaine? Imbitado kano ti sibubukel a bario. Imbitado dagiti opisiales ti ili. Ninongmi ti mayor, ti gobernador, ti kongresman, Elaine! Sobra ni Tatangko uray kapitan la ti bario, you know! Siak ngamin ti paboritona nga anak ket!"

"Uray ni Tatang, kunam," kinuna met ni Sadiri. "Ti ammona ket aglakayakon a baro a juniorna ken kakaisuna a putotna a lalaki iti lima nga annakna a bin-ig a babbai a naasawaanen. Ti rag-ona idi itelegramak nga agasawaakon! Lalo idi maammuanna no asino ti asawaek. En grande ti kasarmo, barok, kinunanan, siak ti makaammo! Makitamto, Elaine, no kasano ti en grande a kallaysa iti away--`tay bodan' Badol a kunada!"

"Ta makaapalkay' met!" kinuna ni Elaine. "Kasla kayatko metten ti agkasar, a! Ngem wait a minute, kasla adda kurang `toy listaan dagiti awisenyo, a."

"Sinno koma pay met?" nagkuretret ti muging ni Joyce. "I think, adda amin ditan nga am-ammotayo, posible man a makadar-ay ken alanganen."

Pinerreng ni Elaine dagiti gagayyemna. "Well, anyway, I guess saan sa nga agpayson a masapul. Di met koma ngata umay wenno makaumay. Nalagipko la ngamin unconsciously."

"Elaine, asino kadi ti dakdakamatem?" Ni Joyce. "Why, amangan no napateg a pagayam a dimin nalagip?"

Pinagsinnublat a kinita ni Elaine dagiti dua, sana kinuna: "Diyo kadi pakaammuan wenno awisen isuna--ni Cedrick?"

Di a dagus nakasungbat ni Joyce idinto a kasla naklaat met ni Sadiri.

"Well, diak nalagip," kinuna ni Elaine idi agangay. "Ngem saan siguron a nasken, Elaine. Sakbay pay, ammonan a di agbayag, agkallaysakamin. No awisentayo, amangan ta sabali ti pagawatanna. Maysa, saan a kala a makaay."

"By the way, nasayaat met no mapakaammuan, Joyce," kinuna ni Sadiri. "Patulodantanto iti imbitasion. Ammok a dina tagidaksen. Lalo ket ngata nga adda makuna ni Cedrick no dita ipakaammo ti panagbanagtan. After all, he's a friend--still our friend."

"Malagipko ni Cedrick," kinuna ni Elaine, "nalabit gapu ta maikawaak pay la iti kasla kaawannan iti biangtayo. And know what? Malagipko man, Sadiri, daydi ang-angawyo wenno tulaganyon sa, a no agkasar ti maysa kaniayo ket ag-best man ti maysa."

Pinerreng ni Joyce ni Elaine.

"Well, Elaine, actually, ni koma ngarud Cedrick ti bestmanko," kinuna ni Sadiri nga agtungtung-ed, lukiben tangipenna ti iggemna a libro. "Wen, wen, actually, inyawisko. Sikanto ti best man iti kallaysami kinunak idi ipakaammok nga agayan-ayatkamin ken ni Joyce. Ket di met nagkedked--ngem di met nag-wen, kitaento, basta addaakton dita Filipinas, kinunana laeng. Ngem naawatak ti pasimudaagna..."

"Okey, basta ikkantanto lattan iti invitation card," kinuna ni Joyce. "Who knows no rantaenna ti agawid makatabuno laeng? Nasayaat met. At least, mapasingkedan a talaga a nakapagkikinnaawatantayon. At least pay, nataltalgeden ti peace of mindtayo."

Simngat ti ulimek. Nagkinnita da Joyce ken Elaine. Timmakder ni Sadiri, insublina ti basbasaenna iti salansan dagiti libro iti kabinet a pannakidibision ti salas ken komedor.

"Why, ditay' koman pakasidonan dagita a banag, hon," kinuna ni Sadiri, nagtamdag iti sanggir ti tugaw ni Joyce ket iniggamanna ti abaga ti balasang. "Awan metten parikuttayo kada Cedrick, `da kad' pay? Agkallaysatan. Dayta koma lattan ti panunotenta ken ti masakbayan."

"Awan metten a talaga ti nasken a problemaen," kinuna ni Joyce. Awisentayo 'suna, umay ken saan, ditayon panunoten. Ta awan met ammokon a kaipapananna pay."

"Awanen, sweetheart, awanen..." kinuna ni Sadiri, kinallabayna ni Joyce, nagrukob ket inagkanna ti pingping ti balasang a kasla pammatalged iti sinaona itoy.

"Amen!" kinuna ni Elaine. "Ayna, makapaapalkay' a talaga!"

"'Su nga ipangagmon ti dawat ni Francis," kinuna ni Joyce. "Ta sumarunokayon!"

Nagpakada ni Sadiri idi agangay. Nabati pay ni Elaine ket intuloyda ti nagpatpatang ken ni Joyce.

"Adda la kayatko a maammuan, Joyce, maipapan ken ni Cedrick. I guess you won't mind it. Kayatko la a penken--no talaga a nalipatamon ni Cedrick..."

"No daydi ayat, linipatkon, Elaine, awanen a talaga. Ngem no ni Cedrick, his being, kasano koma a malipatak pay? Kinapudnona, naglibakak itay--nalagipko a nalagip ni Cedrick idi agilistaak kadagiti maawis. Ngem diak inlista ta ammuek ti reaksion ni Sadiri."

"Ket adda madlawko kenkuana, Joyce. Aglalo itay madakamatko ni Cedrick."

"Nga ania, Elaine?"

"A kasla awan a talaga ti regtana iti umadanin a kasaryo. Kasla adda likliklikanna nga ania."

"Kinapudnona, Elaine, manipud pay natulag ti kallaysami idiay probinsia, nadlawkon ti kasla pannakariribuk ni Sadiri. Nalimed daydiay iti riknana ngem nairuamakon kenkuana ket di mailibak kaniak ti kasla panangkalkalubna iti talaga nga emosionna."

"Adda kadi ammom a gapuna?"

"Awan ti ammok. Kayatko ti agpattapatta ngem amkek. Diak kayat ti agipapan, Elaine. Diak kayat ti agduadua. Ay-ayatek ni Sadiri. Agtalekak kenkuana."

Ngem ni Cedrick. Malipatak kadi pay? Manipud haiskul nasingeden a gayyem ni Sadiri ni Cedrick a taga-ili. Kaubinganna, kaarrubana ni Sadiri iti bario. Idi aghaiskulda iti ili, nabarkada ni Sadiri ni Cedrick ket nairaman a kasinged ni Cedrick. Inarem ni Cedrick idi addadan iti maudi a tawen, agingga iti agkolehioda iti siudad a nangaklonanna itoy idi dandanidan agturpos. Kasano a malipatak ti agarup walo a tawenmi? Nalipatakon daydi ayat a namagbaet. A, ngem diak malipatan ti ayat a nasayang. Nagsinada ken ni Cedrick. Ket inarem met ni Sadiri. Inawatna ni Sadiri. Talkek ti bagik, talkek ni Sadiri. Ay-ayatek. Apay koma a diak talken? Manipud ubbingda, mariknanan a napateg unay ken ni Sadiri. Ket mariknana met idi nga asideg ken ni Sadiri. Nupay dida pay maibuksilan dagidi a rikna iti kinaganus pay la ti puso ken isipda. Ammok, ammok nga idi maawatamon ti riknam, idi nabigbigmon ni ayat, nagtagimaris, nagtagilanga kaniak. Ngem no apay nga inlimedmo. Nalabit gapu ta maalumiimka wenno agduaduaka ngata idi. Idi armen ni Cedrick, ni pay ketdi Sadiri ti rangtayda. Ammok, ammok nga insakripisiom ti riknam. Ammok a niladingitmo iti nalimed. Napudnoka a gayyem. Kas kapudno ti nadarisay nga ayatmo a nabatad a napaneknekak. Di makuna a napilit la a mangaklon iti ayat ni Cedrick idi. Ay-ayatenna met ni Cedrick ta napudno a nagarem ken nagayat daytoy. Ket intaleknan ti ayatna ken ni Cedrick ket inawatna a saan a kagasat ni Sadiri. Nupay ammona nga ay-ayaten latta ni Sadiri iti nalimed. Ammok, ammok a siak latta ti inanamaem, ti impangpangrunam idi... Maymaysa nga unibersidad ti nagadalanda ken ni Sadiri ken nagkaklaseda pay iti adu nga asignatura ta maymaysa met la ti departamento a yanda. Accountancy ti kursona, computer science ken ni Sadiri. Sabali nga unibersidad ti nangalaan ni Cedrick iti kursona a computer engineering. Ket kanayonda idi a kantiawan ken durogan ni Sadiri a sumirpat met. Manipud pay ngamin haiskulda a tallo, awan pay nobia wenno nanobia ni Sadiri. Ammok lattan no apay. Ket no kua, kaslaak la guilty idi iti ay-ayko kenka... Nagarem met laeng ni Sadiri ket nagkanobia met iti sumagmamano a coed. Ngem di nagbayag kadagitoy. Uray idi mairuardan dagiti board examda ket nakastrekdan iti nasayaat a trabaho, awan pay babai a makuna a sinerioso ni Sadiri. Nagkatrabahuanda manen ken ni Sadiri iti opisina a nagpraktikumanda met laeng. Accountant ket computer programmer met ni Sadiri iti daydiay nga auditing firm iti Makati. Ket naisina manen ni Cedrick: iti Alabang, Muntinglupa ti yan ti pabrika ti semiconductor products ken computer chips a nakastrekanna kas computer hardware engineer. Adu ti empleada a nagka-crush ken ni Sadiri iti opisinada. Ngem di inkaskaso ni Sadiri dagitoy. Ammok lattan, wen, ammok a siak amin ti makagapu... Agingga a nagabrod ni Sadiri. Agtallon a tawen ni Sadiri idiay Saudi Arabia idi nagabrod met ni Cedrick. Daytoy a panagabrod ni Cedrick ti sipud ti limmabuan ti ayan-ayatda a nagtungpal iti panagsinada idi agloko ni Cedrick iti sabali a babai.  Naan-anap kadi ti amin tapno datanto pay met laeng? Ah, pinatik idin a dita agkagasat. Ket itan agkallaysatan... Kallaysa! Inar-arapaapko idi ken ni Cedrick. Itan, kenka. ngem apay met a kasla adda duaduam itan? A kasla adda pagamkam?

"Joyce?" nagbalaw ni Elaine idi madlawna a sao a sao ngem kasla di im-imanuen ni Joyce. “Don’t you worry, kunak met. Apay met a napamuttalengkan? Kasdiayna a talaga ni Sadiri, di ba? Naulimek a nalimed a kasla adu unay ti pakaburiboranna uray awan met. Ket ne... ay, nasipngeten! Innak metten. See you na lang tomorrow, Joyce. Joyce? Joyce?"

Diak kayat ti agduadua. Diak kayat a panunoten...

DIKA kadin dumanon? Ditoyka koman a mangmalem, agpakbetak iti kaay-ayom,” kinuna ni Joyce ken ni Sadiri. Addada iti ruangan ti apartment ti balasang. Intulnog ni Sadiri ti kaayan-ayatna. Agkaopisinaan, inaldaw a dagasen ni Sadiri ti balasang iti bigat ken itulod iti malem. Adda bukod a kotse ni Sadiri nga inted ti opisinada idi agsubli nga agtrabaho ken maital-o iti posision.

”Il-iliwek a kanayon ti pinakbetmo, ngem into la maminsanen, hon, ta—”

”—Ta matrapikkanto manen iti panagawidmo ket sapay adu ti inyawidmo a program nga i-debugmo iti personal computermo?” insilpo ni Joyce. “Kinunam man daytan idi kalman, idi naminsan nga aldaw, idi kanikadua... Dim pay la ilatak a nauma wenno talaga a dimon kayat ti lutok. A dinakon kayat a kalanglang ditoy dagusko.” Nagmirduot ti balasang.

”Joyce, agpaspasugnodka kadi?” iniseman ti baro ti nobiana. “Ammom nga uray idi addata pay idiay bario ket naynay nga umayak makipangpangan idiay balayyo ta magustuak ti pakbetmo ken dagiti abraw ken dinengdengmo, a.”

”Sadiri, I’m serious this time. Pangngaasim ta dumagaska ita. Kayatko nga agsaritata. Adu’t kayatko a maammuan.”

Pinerreng ni Sadiri, nagsennaay. “Okey, I’ll stay for a while.”

Simrekda iti apartment. Nagpusot ni Sadiri iti sopa. “Awan metten ti ammok a nasken unay a pagsaritaanta,” kinunana. “No maipapan iti kasarta, uray mabayag pay, naisaganata met aminen dagiti nasken, panagkunak. Awanen ti problema.”

”I don’t think so, Sadiri” kinuna ni Joyce a nakadalikepkep a nakatakder a nakatalikud ken ni Sadiri. “Kayatko a patien, nupay diak koma kayat a panunoten, nga adda dakkel a problema iti umadanin a panagkallaysata.”

”Ania ti kayatmo a sawen, Joyce? Apay a sawem ti kasta?”

”Look, Sadiri, if I know, you’re trying to hide me something but you cannot. Dinak koma paglibakan. I’ve been observing you these days. Sabali ti madlawko. Likliklikannak--kasla adda kaamakmo a maammuak. And I’m beginning to think of things..."

"Joyce, awan aniamanna daytoy. Dimo koma pakasikoran. I’m just overworked ta nagabsuonanak iti obra iti opisina a nasken payen a sanguek iti balay."

Sinango ni Joyce ni Sadiri. "Pangngaasim, Sadiri, why deny it? Adda la ketdi parikutmo. Isu nga awan moodmo iti trabaho ket dimo maasikaso a nalaing dagiti aramidmo, isu a magabsuonanka. Kayatko a maammuan ti pakaburiboram la unay. Karbengak a maammuan, I know it concerns us both."

Nagsennaay ni Sadiri, dinapadapna ti mugingna ket nagliad iti sopa. Nagkidem.

"Please tell me, Sadiri." Immabay ni Joyce iti baro. "Why, no aniaman dayta, share with me ta duata a mangrisut. We’ll be getting married, you’ll be my husband and I’ll be your wife. Ita pay, for better or for worse, agsinnaranaytan."

Sennaay ti insungbat ni Sadiri.

"Pangngaasim, Sadiri..."

Sinango ni Sadiri ti balasang. Minatmatanna ti rupa daytoy. Mariribukan, makasangsangit dagiti nalanay, nangisit a matana. Apagbingngi dagiti naingpis a bibigna a kasla agpakarigat a mangyesngaw iti rinibu a dagensen. Apagapaman a minatmatanna ti pakabuklan ti babai nga asawaenna. Ti atiddog, nakangisngisit a buok daytoy. Ti bassit ngem panundirisen nga agongna. Ti natubtubay a pammagina. Ti tayagna. Ti pudawna. Every inch a woman a makuna, amin a lung-ay ken pagna ken timekna. Ngem kangrunaanna, ti di makita ngem madlaw ken marikna a kinasingpet, kinaemma, kinasudi, kinagaget, kinasiribna a senial a pagwadanto a kasimpungalan ken ina dagiti annakna. Ikallaysak. Nagasatak. Ah, diak ngata maako a mapukawko...

"Joyce, talaga kadi nga ay-ayatennak?"

Nailabeg ni Joyce. "Apay a saludsodem ti kasta, Sadiri?"

"Ngem ay-ayatennak kadi, Joyce? Pangngaasim, sungbatannak--ay- ayatennak kadi a talaga?"

"Apay, agduaduaka kadi? Dayta ti parikutmo, Sadiri? Diak ammo ti mapaspasamak kenka. Apay a pakariribukam dayta a saludsod? Agkallaysatan ngem apay a kasla dim' pay la kapnekan a talaga nga ay-ayatenka... Pagduduaannak pay la gayam... Duduaem pay la ti ayatko... Anian..."

"Joyce, kayatko a sawen..."

"Nasakit kaniak, Sadiri, no iti laksid ti amin ket..." Nagarubos ti lua ni Joyce. Nayugyog ti abagana a nangtallikud ken ni Sadiri.

"Denggennak koma. Wen, adda dakkel a parikutko. Ngem saan a ti kunam a pagduaduaak iti ayatmo... Saan, Joyce. Kayatko la ngamin a mapatalgedan manen ken manen nga ay-ayatennak ta mabutengak iti mabalin a gubuayen ti pannakaduktalmo iti dakkel a pakariribukak."

"Pangngaasim ta ibagam dayta a pakariribukam, Sadiri. Diak agtalna no dimo sawen."

"Ngem sawem pay koma nga ay-ayatennak. Manen ken manen, kayatko a mangngegan, hon."

Sinango ni Joyce ti baro, rimmakep ket insadagna ti ulona iti barukong ti baro. "Ay-ayatenka, ay-ayatenka, Sadiri... Ngem apay a saludsodem?"

"Amkek a no maammuam ti kinapudno, diak ammo no ayatennak pay wenno no inayatnak koma."

"S-Sadiri... Ania ti kayatmo a sawen?" Immibbet a bigla ni Joyce iti baro.

"Diak ammo, Joyce, mabalin a guraennak, ilunodnak ket ibabawim ti ayatmo..."

Nagkiremkirem ni Joyce. "Apay, apay, Sadiri? Pangngaasim..."

"Mapakawannak koma, Joyce...Inallilawka... Wen, naaramidko nga allilawenka..."

"S-Sadiri...?"

(Maituloyto)