AGKAKAMAKAM dagiti panaganges ni Juan Magtanggol. Nadadagsen nga anges a kasla mangkirkiraud iti diding ti barukongna. Ngem saan a danag wenno buteng ti makagapu no di ket nagpaiduma a pungtot a rumrumsik ita iti kaungganna. Di pay unay nabayag a nakapuot. Dina ammo no ania a lugar ti yanna ita. No adda man makaammo, dagiti la tallo a kaduana ita. Pinadasna a ginutad dagiti natiritir a takiagna a naipalikud iti bukotna ngem kimmaro ti et-et ti posas a namagkurus kadagiti brasona. Agpukkaw koma ngem linapdan ti tape a naitapal iti ngiwatna.

Immapras ti nasalemsem a pul-oy-sardam a namagpanirpir kadagiti dina makita a bulbulong iti aglawlaw. Kuminnit ti lamiis ngem saan a rinikna ti gumilgil-ayab a barukongna. Apges ketdi ti nariknana manipud iti sugat iti mugingna a gapuanan ti naimalo a putan ti pistola--a puon metten ti pannakaawan itay ti puotna. Nariknana nga agar-aruyot pay laeng iti dara ta dumagdagsen ti nangisit a lupot nga abbong dagiti matana.

Nanalbaag ti ridaw ti lugan a nairikep. Lugan a nangulodanda kenkuana itay dina kayat ti bumaba. "Darsem!" nangngegna manen ti naranggas a timek a di mauma a mangdusdusa kenkuana a sinaruno ti bigla a pannakalpaak ken pannakaiduron ti teltelna. Nasikkarudna ti nagrungarong a ramut. Naidaramudom. Napanaas ti pannakalikkab ti kuko ti tangan ti kanigid a labus a dapanna. Nagsayasay ti dara. Tumulang ti saem a kasla nanguram ti gurongna. No mabalin, dina kayat ti tumakder. Kasla naatiananen ti amin a pigsana.

"Darsenyo!" sabali a timek manipud iti masanguananda. Naturay a timek. Nariknana ti pannakagammat dagiti sikona sa naitag-ay. Kasla marungrungdo ti rikna dagiti takiagna. Naapges ti sugat ti dapanna a naiyasa iti nabang-i ken nabasa a daga.

Napardas ti pannagna dagiti mangul-ulod kenkuana. Umun-uneg met ti apges ken ut-ot a mangbalbalkot ti intero a bagina. "Ditan!" ti manen naturay a timek. Nanabtuog idi maibbatan. Immuna ti barukongna a nagdisso iti daga sa ti rupana a naitupa iti walay a ramut. Naungap manen ti sugat iti mugingna.

"Patakderenyo!" Nadagsen ti agassawa a kugtar a nagdisso iti abaga ken bukotna. Ngem awan pigsana a tumakder. Dua pay a kugtar ti nagsaruno. Umel dagiti asugna.

"Ikkatenyo ti posasna!"

Numan pay kasla mapigpigis dagiti lasagna, inkarigatanna ti timmakder kalpasan a naikkat ti pungo dagiti takiagna. "Dimo gamden ti tumaray no kayatmo a pumaut pay ti sumagmamano a kanito ti biagmo!" Ngem kasla awan nangngeganna. Inalikumkomna ti natda pay a sidap ti isipna. Nagimutektek. Ammona nga impanda iti nasulinek a disso. Nadlawna ti kasla naitubong nga aweng ti aguddog nga angin a kasla aggapu iti nauneg nga abut iti malikudanna. Nagpaiduma ti salemsem ti pul-oy a ti la kakaykaywan ti pakariknaan. Ngem ketdi, saan a presko a pul-oy no di ket adda naibinggas a bungsot, langsi ken agat-krudo.

"'Yegyo ditoy!" gimluong manen ti timek a nailimog iti uddog ti angin ket kasla immaweng ken nagtaltag sa sinul-oy ti nauneg nga abut. Nagammatan dagiti dua a brasona sa naguyod. Nadlawna ti panagsalogda iti nailet a desdes. Mangngegna dagiti makaalino a karasakas dagiti ruot a mayyapra-apras iti bakrang dagiti manguyguyod kenkuana. Nagsikkoda sada manen inibbatan. Nakemkemna ti sangina. Baribar ti kararua dagitoy a mangdusdusa kenkuana! Pinilitda nga impatakder sada induron. Naapras ti rupana iti nagrukob a sanga. Kinagatna manen ti sangina sana inapput ti sugat iti mugingna ta kasla suknuren ti saem ti utekna. Nagsardengda, sa manen nagammatan dagiti takiagna. Nagtalinaed dagiti natitibker nga ima a nakaangkla kadagiti brasona.

Pagamuan, nakangngeg iti naikasa a kuarenta'y singko.

"Magtanggol, ha, ha, ha!" Makasalugsog a paggaak. "Addaka ita 'ti pingir ti impierno!" Nalamiis ti bunganga ti pistola a kasla lapis a nayugis-ugis iti mugingna. Pingir ti impierno? Itayak pay nga agtungtunglab iti kaadalmanna, kunana koma ngem nakangngeg manen ti timek: "Ngem ala, kas kadagiti dadduma, ikkandaka 'ti gundawaymo nga agkararag..."

Narabsut ti tape a tapal ti ngiwatna. Kuminnit ti panaas iti ngiwngiw ken kadagiti bibigna. "Sinnokayo?" Maikadua daytoy a panagsaludsodna. Umuna itay apagsipnget--mangmanganda a sangapamilia, kapigsa ti tudo: Adda nagtuktok iti pagtaenganda ket itay apaglukatna ti ridaw, dinamagna no sinnoda, ngem putan ti pistola ti bigla a simmungbat a nakaawanan ti puotna.

"Sinnokayo?" inulitna.

"Saan a nasken ti kinaasinomi!"

"Apay nga inyegdak ditoy?"

"Ha, ha! tapno agbayadka iti basbasolmo!"

"Awan ti ammok a basolko... Nadalus ti konsensiak!"

"Ha, ha, ha! Dayta't nagbasolam, nadalus unay 'ta konsensiam!"

"Wayawayaandakkkkk!" Impanna amin a pigsana a naggulagol. Ngem kasla nadagsen a maso ti siko a nagdisso iti bakrangna. Naarinuknok. Nadaleb iti daga. Napatiritir iti ut-ot.

Pagammuan, narabsut ti abbong dagiti matana. Idi agmulagat, ti laeng kanawan a matana ti naungap. Linidlidna ti kanigid a matana. Ti nagbalay a dara ti manglaplapped ti kalub ti kanigid a matana a maungap. Linidlidna manen sa nagkiraykiray. In-inut a naungap ti kanigid ngem limteng a sipnget ti naimatanganna.

Nakarikna iti apagapaman a lammin. Diosko, patibkerem koma ti bagik, nayesngawna. Nagkidem iti nairut sa in-inut a nagmulagat. Ita, in-inut a mapagbukelna ti langa ti makitkitana: Manipud iti naarimasa a daga a pagpungpungananna, makitana ti agsalogen a kabus a bulan a sumirsirip iti giwang ti nagrukob a sanga. Addada iti sirok ti kayo nga akkaba ti bulongna. Pagamuan naggilap ti aglawlaw. Apagdarikmat a gilap a kasla nakalbit a kamera. Bigla a napakidem ta kasla natirad a banag ti apagapaman a gilap a nangsulek kadagiti matana: Nanindi ti sigarilio ti maysa kadagiti berdugo.

Madamdama, nagmulagat manen. Nakadlaw iti karasakas iti likudanna. Nagturong dagiti karasakas iti maymaysa a disso. Nagsardengda iti saan unay adayo nga uluananna. Iti pingir ti nangisit nga anniniwan ti kayo. Nalawag a makitana dagiti tallo a berdugo. Mangngegna ti bosesda ngem dina maawatan ti paarasaas a panagsasaritada. Nalawag a maanninawanna dagiti aruatda nga ugis-ugisan. Kasla tigre ti langa dagiti lupotda! Nabileg ti maysa a pattapatta a bigla a simnek iti isipna. Banag a nangay-ay iti kasasaadna. Diosko! nagsaning-i ti kaungganna.

"Tumakderka!" umas-asideg ti dua pares a gurong a kasla tigre iti yanna. "Tumakderka..." naulit ti bilin. Ngem madi kabaelan dagiti lasagna ti agtungpal. Naitag-ay ti combat boots sa nanalpaak a nagdisso iti bukotna. Nakagatna ti sangina. Atiddog ti asugna. Napungot ti buokna sa naitag-ay. Kapilitan a tinulonganna ti bagina a timmakder ta kasla mapugsat ti tengngedna. Aglulluluken dagiti tumengna a mangbalbalanse ti bagina. Nagkidem iti nakair-irut. Napespes dagiti matana. Nagtulatid a natnag ti tallo bukel a lua iti pitakpitak ken daradara a rupana.

"Tiraenyon..." ti manen naturay a timek.

"Palubosandak..." kinunana. Minatmatanna ti mangmangted ti bilin nga immasideg iti sanguananna. Babaen iti raniag ti bulan a limsot iti baet ti narasay a bulbulong, nariparna daytoy natayag ken nabaneg ken nakangirsi a lalaki. Unnat dagiti abbaba a buokna. Nadang-as ti tigtignayna. Adda bitbitna nga armalayt. "Awan basolko... Diak kaibatogan ti kastoy a pannakadusa!"

"Ladingitenmi, Magtanggol... Agtungtungpalkami laeng iti bilin!"

"Bilin?" naulitna. "Tuleng, bulsek ken awan konsensiana ti agtungpal iti narungsot a bilin."

"Bulsek ken tuleng? Awan konsensiana? Ha, ha... wen, kastakami. Kaskam la robot... a no makuerdasan, agtignay! ha, ha, ha..."

"Saan! Taokayo a kas kaniak nga addaan puso ken lasag a makarikna iti pait ken saem. Taokayo nga ammok a napabaklayan iti nasiken a responsibilidad a mangsalaknib kadagiti umili a kas kaniak... umili nga addaan ambision para iti makapnek, naragsak, nawaya ken naraniag a masakbayan..."

"Ha, ha... masiribka, Magtanggol," nagtalinaed a natadem ti timek. "diak masungbatan ta sasawem, ngem... awan bibiangmi no ambisiosoka a tao a kas kunam. Kinapudnona, dimi ammo ti pudno a kinataom ken ti bileg ti kunkunam nga ambisionmo. Ken dimi kalikaguman a mammuan no ania man dagita. Ha, ha... Ngem nalawag a ti ambisionmo ket maysa a basol wenno nagita a sabidong a mangkonkontra iti arapaap dagiti nangkuerdas kadakami!"

"No basol man ti ambisionko ket bay-anyo nga isuda ti mangpaneknek... bay-anyo a ti husgado ti..."

"Ha, ha... Magtanggol, imbilangdaka nga uram a daras nga agsaknap no di maalay- ayan a dagus! Ha, ha, ha... Ket dakami ti natudingan a bombero a mangiddep kadayta nga uram!"

"Diyo ammo ti sasawenyo... Ban-anyo a ti linteg ti..."

"Dakami ti linteg! Ha, ha, ha..."

"Denggendak koma..."

"Saan a makangngeg ti robot, Magtanggol, ha, ha..." Natibong a paggaak. Sakbay a linikudanna ni Magtanggol, impalabasna nga inyilap ti nakaukrad a kanawan a dakulapna iti tengngedna: "Leppasenyon!" Naawatan met ti dua a kaduana ti senias. Nagngirsi dagitoy.

Kellaat a timmaray ni Magtanggol. Sinurotna ti sumang-at a dana. Nagsasaruno ti pannakaikasa dagiti igam. Ngem awan ti nanalbuong. Nakapsut ti bagina ket di nakaadayo. Apagbiit a nakamatanda. Adu nga asug ti subad ti panggepna a panaglibas. Pinosasanda manen sada impapel iti ngiwatna ti nangisit ken dara-dara a lupot nga abbong dagiti matana itay. Nagsasaruno ti sawaw nga uyekna ta alidukdoken. Kapilitan a sinepsepanna ti naipapel iti ngiwatna.

Induronda ni Magtanggol iti bassit a desdes a sumalog iti lauden ti yanda itay a kayo. Immuleg a desdes a nangugis iti munturod a disso a naaplagan iti pagassiket ngem nagangon a karuotan. Idi kuan, pagamuan ta nakangngeg iti danarudor iti dakkel a makina a sinaruno ti parusapis ti agtapuak a danum. Dimmakkel ti danarudor ket kasla nayegyeg ti aglawlaw. Nagpukaw ti parusapis ngem nasukatan iti sabuag a kasla ungor ti marba a bassit a dam. Ungor a nangitugot iti nakersang nga asuk nga ad-adda a namagkudrep iti aglawlaw.

Immapras manen ti pul-oy. Kimmaro ti nalangsi ket agat-krudo nga angot. Kasla mabekbekkel itan dagiti bara ni Magtanggol. Imbakalna ti imatangna iti direksion a turongenda. Naraniag ti kabus a bulan ngem awan maanninawanna dita a banag no di tumayengteng a sipnget. Kasla nababa a law-ang ti sipnget. Iti labes-a-ngatuen dayta a nangisit a law-ang, makitana dagiti pakabuklan dagiti natatayag a kaykayo a kasla mangur-uray a mangrugma kadakuada. Ngem, hmm... 'gurayka, simboryon sa didiay... nakunana iti unegna idi naanninawanna ti napanayag a murdong ti simboryo a sussusuonen ti katayagan a kayo. Umas-asimbuyok dagiti asuk a kasla aglulumba a mapan mangabbong iti rupa ti bulan!

Nagtibbayo ti unegna. No kasta, impaknida isuna iti puon ti bantay. Iti surong. Iti likudan ti planta! Adun ti nangnangegna a nasarakan a bangkay ditoy! Apon ditoy dagiti tigre! Kasla sumuko dagiti dapanna nga umaddang. Nagsardeng. Ngem naiduron. Nagintutulid. Ngem binissayotda. Kapilitan a nagtungpal. Inabogda agingga iti maysa a nawaknitan a paset ti munturod - iti ngarab ti awanan-ruot a nawalat a teppang ti bimman-aw ken pangadalmen a waig.

AGINNEM laeng a pulgada ti kaadayo dagiti ramay dagiti labus a dapanna iti ngarab ti teppang. Iti sanguanan-a-babaenna, otso metros ngata, nalawag a mariparna ken mangngegna ti alikuno ti arin-peggesen nga ayus. Insaltekna ti panagkitana iti ballasiw--iti raked ti bangir a teppang ket naanninawanna dagiti aggaabay a tallo a dadakkel nga agrungrungarong nga imbornal a kasla higante a ngiwat nga agisarsarwa iti makaulaw ti angotna a likido a mailimlimog iti nadalus a danum nga aggapu iti surong. Mariknana ti nabara nga angsaw dagiti imbornal a kasla manglanlanet ti kudilna. Napakidem. Nagburek ti darana.

Ammona a panglibegen ti danum... Nalagipna a napaut itay sumipnget ti tudo ket pinadakkelna ti agus. Ngem nangrugi nga ages-esen ti danum.

Nakangngeg manen iti pannakaikasa ti kuarenta'y singko manipud iti likudanna. Timmayok ti nabunot a bala manipud iti kanyon ti naikasa nga igam iti dapanna. Iti dina naawatan a rikna, nagkumeg a nangkita iti nagdisso a buli. Nagtibbayo pay idi nakitana dagiti sumilap nga adu a kapsula iti abay ti dapanna. Mailumlumlumen dagiti dadduma. Diosko, adun ti timmakder ditoy pagtaktakderak...

"'Leppasyon ket adda pay maysa a misiontayo!"

Nagkidem iti nairut ni Magtanggol. Iti ania man a kanito, makangngeg iti kanalbuong a mangpigis iti lasagna, santo maikarasukos a matnag iti nalibeg ken narugit a waig. Wen, alun-onen a dagus ti ayus ta awan met ti uray ramut la koma a pakaisab-itanna iti bakras ti teppang. Ta awan met agbiag a mula iti raked a maangsawan ti imbornal. Lumaban koma ngem ania koma ti labanna? Kaarigna laeng iti naigalut nga urbon nga ugsa a paggigiddanan a karkaramutan dagiti tallo a narurungsot a tigre! Kinitana manen ti sumilap a danum iti babaenna a suksuknoren ti raniag ti mailingeden a bulan. Daytoyen a waig ti agbalin a tanemna? Waig a ramut ti panagsagsagabana ita!

Sayang ti biagna! Naganus pay iti tawenna a trentay dos. Sayang ta dina maileppas ti panggepna. Panggep a namnama dagiti padana a marigrigat a kabaranggayanna. Sayang ni Mr. Sili.(Mister Sili ti awag kenkuana dagiti kalugaranna.) Narapis ken pamandeken ngem natured ken natadem ti isipna. Isip a nabsog kadagiti manama ken nabaknang a prinsipio a talken ken kamangan dagiti kalugaranna. Kaano kadi ti sipud ti panagkamang kenkuana dagiti kalugaranna? Binatokna iti kaunggan ti panunotna dayta a lagip a kasla maudi a dawatna sakbay a mabitay.

GAGANGAY a mangisursuro ni Juan Magtanggol iti Filipinas Elementary School iti barangayda a Pag-asa iti ili ti San Mateo--amiananen-a-dayaen ti Manila. Maysa a dati a nalinak ken nabaknang-iti-nakaparsuaan a baranggay iti arsadanan ti Bantay Kalabaw. Bassit a baranggay ngem naparaburan iti nabiag a waig nga agtinnag manipud iti bantay. Naragsak ken mapnek dagiti bumaranggay iti sapulda nga agbangbangkag iti nadumaduma a nateng ken agpispiskaria. Ngem ti agtaraken kadagiti lames ti ad-adda a pagsapulan dagiti lumugar. No addaka koma iti tapaw ti bantay samo tan-awan ti baranggay Pag-asa, mabuya dagiti kasla uong ti kapuskolna a piskaria a naibutones iti agsumbangir nga igid ti nagletra "S" a waig. Kas met iti kaaduan a kabaranggayanna, agtagikua met ni Magtanggol iti sumagmamano a piskaria a pangipapaayanna iti orasna no aggapu iti eskuela iti kada malem wenno iti tiempo ti bakasion.

Ngem dimteng ti maysa a lunod iti biagda a bumaranggay: Iti laksid ti solido a panagapelada ken panagprotestada iti turay, pilit a timmaud ti dakkel a planta ti goma iti surong a raked ti Bantay Kalabaw. Planta a kukua dagiti gangannaet! Inaramatda ti waig a nangitapuakan kadagiti rugit ti pabrika. Natay dagiti tarakenda a lames ken agraman mulmulada a nateng. Adu pay dagiti nagsasakit a kalugaranda gapu iti narugit nga angin. Intuloyda ti nagprotesta ngem nagtinnag dagiti adu nga arungaingda kadagiti tuleng a lapayag. Adu kadagiti kalugaranna ti naawanan namnama a mapasublida daydi dati a panagbiagda. Kapilitan a timmiponda kadagiti dadduma a nagpabakir a maup-upay iti rinuker a kasasaad ti gimong. Pinadasna ida a lapdan ngem naupay. Lalo a nakarit ni Magtanggol. Patienna nga agballigi ti panggepna babaen iti nainkappiaan a wagas. Inummongna dagiti nabati pay a kakaduana agraman annakda nga agad-adal ket nakitiponda kadagiti nadumaduma a grupo a pakairaman dagiti adu a trabahador iti mismo a planta nga agparparikut laban kadagiti mangimatmaton, nangnangruna kadagiti estudiante kadagiti unibersidad iti kadaklan-a-Manila nga agwelga, agrally ken agdemonstrasion. Binatikosda ti sistema ti turay. Saan a naikaskaso idi ta imbilangda laeng a kas bassit-usit a rinet a mabaddebaddekan. Ngem dimteng ti panawen a ti rinet ket nakapuling: Binutbutengda. Inikkatda a mangisuro ta pabasolenda a maysa a rinuker nga ehemplo ken bangen ti pagimbagan dagiti estudiante. Ngem saan a lapped ti pannakaikkatna a mangisuro tapno agtalna. Ad-adda a nakarit. Naguperda iti arubayan ti munisipio ken kapitolio. Inyupreseranda pay iti nangato a puestona iti planta ken iti munisipio ngem dina inawat. Intuloyda a binutbuteng agraman kakaduana ken ti pamiliana. Nariknana idi a ti panangbutbutengda kenkuana ket tanda ti umadanin a panagballigi ti simple laeng a panggepna: ti pannakaserra ti planta tapno mapasubli ti biag ti waig a masakbayanda.…. wen, ti masakbayanda... napintas unay a panggep a saan laeng a para kadakuada iti agdama no di ket nangnangruna iti masakbayan dagiti pamiliada... dagiti annakda. Ahhh, ti pamiliada a kas met iti pamiliana!... Wen, ni Luzviminda nangruna ken ni Juniorna... Ngem, Apo, nayesngawna, nalagipna dagiti berdugo iti likudanna, no apay ketdi a dagiti nabalitokan a gandat ket katimbeng ti panagsagsagaba dagiti adu a parsua!

Napakidem iti nairut a kasna la kalien ti natda pay a tadem ti panunotna a manglagip ti amin: ti waig, ti panggepna, dagiti kabaranggayanna, dagiti kalugaranna a nagpabantay, ti pamiliana, ti masakbayanda, ti planta, ti narugit a sistema ti turay..... sa ita, dagiti tallo a berdugo a nakasagana a ..... saannn!

Kasla adda naisangsangayan a pigsa a nagpussuak iti kaungganna. Nagkidem manen iti nairut. Dina ammo no ania ti ar-aramiden dagiti tallo a berdugo iti likudanna. Awan tagari wenno karasakasda. Nakapaturong ngatan dagiti igamda iti bukotna wenno iti ulona? Ngem naulimek ti aglawlaw, laksid iti saggaysa a panirpir dagiti bulbulong ken ti ringgor ti panagsarsarwa dagiti tallo nga imburnal a kasla natadem a punyal a mangil-ilgat ita kadagiti lapayagna.

Nagmulagat. Ket nakitana manen ti ayus ti dina ammo ti kadalemna a narugit a danum a kasla pumegpegges nga agpababa sa alun-onen ti sipnget idiay. No awan la koma ti reppet dagiti imak, nakunana iti unegna, tumapuakak sako ikarigatan ti aglangoy ken bumasatak tapno maliklikak dagiti balada, kumamangak idiay sipnget--idiay baba, saak sumpok iti kakaykaywan. Saakto agawid a nalimed, alaek dagiti aginak sakaminto met... agpabantay... ket...

"Sayang 'ta posas," naputed ti panagisipna. "Ikkatenyo!"

Nagkaratikit ti nalettat a posas. Nagatras ti nangikkat a bulon ti panagkilliing ti posas a naregreg iti daga. Killiing a kasla nangiballaag ti pannakalapgisen ti maudi a panid ti biag ni Juan Magtanggol!

"Pauluanyo!"

Ka-tsak... Ka-tsak... arigna naggiddan a naikasa ti dua a kuarenta'y singko.

Adda tured a kellaat nga immampayag iti barukong ni Magtanggol. Immanges iti nauneg sa timmangad. Nakalingeden ti kabus a bulan iti likudan ti umas-asimbuyok a simborio ti planta a kasla maamak a mangsaksi iti sumaruno a mapasamak. Kimmaro ti lidem ti aglawlaw.

"Itan!" ti pinal a bilin.

Kellaat a nagkumeg ni Magtanggol a bulon ti pannakapilko dagiti tumengna sana imbulos amin a pigsana a nangikugtar iti pingir ti teppang.....

Bang! Bang! Bang!

NAGSUEK ni Juan Magtanggol. Ngem sakbay a nasagidna ti danum, nariknana ti pudot a kasla kimmayatukot a nangarrabas kadagiti buokna; pudot nga awanan saem ngem kasla in-inut a nangsilmot kadagiti amin a nginabras dagiti lasagna. Nagbalin a blangko ti isipna ngem patienna a saan! Nabileg pay laeng ti riknana. Kinapudnona, nabilbileg ngem itay! Mariknana nga agkutkuti: kasla tumtumpaw iti babaet dagiti nababa nga ulep. Idi kuan, nakitana a napisang ti danum: ti pisang dimmakkel a sabuag ket nagsinan-petalo iti pigispigis a sabong. Ket nadlawna ti bagina a nanabsuok iti nagbabaetan dagiti pigispigis a petalo. Kalpasanna, awanen ti nariknana wenno nakitana wenno nangngeganna no di ket limteng nga ulimek...

Ngem milagro, bigla a kasla nagpulang ti bileg ti isip ken riknana! Kinapudnona, kasla aglanglangoy ita iti dayta a law-ang. Ammona ti napasamak: ti bigla a panagsuekna tapno makalibas. Sa nakangngeg iti nagsasaruno a kanalbuong. Ket nakitana ti napisang a danum a nagsinan-petalo iti pigispigis a sabong. Sa ti bagina a... Ha, ha! Matay nga awan basolna? Saan a mabalin! Inukradna dagiti matana. Kasipngetan ti nakitana. Timmangad. Nakitana ti dumuyaw a bassit a lawag ken bumasbassiten a lawag iti ngatuenna. Apay a kasla nakaad-adayo dayta a lawag a kasla imposiblena nga abuten? Bumasbassit ti lawag? Aha, lumlumned? Inunnatna dagiti takiagna sana inkaud. In-inut a nagpangato, dumakdakkel ti lawag. Ha, ha! Immukuok ti linak ken talged iti kasla tumtumpaw a panunotna. Ti malmes a matay, nakunana, ket gagangay. Ngem ti mapaltogan nga awan basolna ket saan! Saan a nainkalintegan..!

Limmung-aw. Brat-tat-tat..! Ha, uni ti armalayt, nalipatanna ida. Addada pay laeng gayam... Limned sa bimmasat a kasla lames. Napaut. Brat-tat-tat! Ha, ha..! naglaingen nga aglangoy! Naliklikanna dagiti bala? Nakakaskasdaaw. Ha, ha! Isuda kadi laeng ti makammo nga agpaggaak? Ha, ha, ha!

Nakarikna iti nagpaiduma a pigsa ken sidap iti isipna. Manipud idi puotna, ita la a makarikna iti kastoy. Ita laeng. Di mamati ngem marikriknana. Daytay kuna dagiti mannurat a superhuman strength! Ha, ha, ha....

Bimmasat a nangsurot iti ayus a kasla ikan. Nagpaigid sa simmirok iti nagrukob a kayo iti igid ti waig. Kinitana ti naggapuanna. Ahh, addada sadiay dagiti adipen ti impierno--dagiti robot dagiti didiosen a ramramay ni Satanas! Sawsawarenda pay laeng isuna. Un-unorenda ti teppang. Mangngegna ti panagilunlunodda. Umas-asideg ti maysa iti yanna. Tinaliawna ti likudanna--iti panggepna a turongen. Sadiay, nakitana ti kubbo a sanga iti pagpikoran ti ayus. Maisawsawsaw ti bulong ti sanga iti danum--bulong a pirpir a nakarkaro pay ngem linamot dagiti naranggas nga insekto. Adda agbalbalay a lawwalawwa iti ungkay ti mangrugi nga aggangon a sanga; adda pay nagluposan ti kundidit... Hmmm, napintas man dagidiay ginasut a kulalanti a mangpigpigis ti sipnget idiay sidiran ti nabisked a kayo a...

Bang-bang-bang! Ah, dida inggaan.

Limned sa bimmasat. Nagpababa. Sa manen limmung-aw iti igid. Kimpet iti teppang. Nakagammat iti nabungsot a pitak. Ginamulona. Winagwagna ti imana iti uneg ti danum. Ngem napigket ti pitak. Intag-ayna ti imana sana inwagsak iti uray la. Timmayok dagiti pitak. Ha, nagbalin a puraw a kalapati dagiti timmayok a pitak sada timmayab a nagdisso iti sanga--a yan dagiti ginasgasut a kulalanti--a narnuoyan iti bunga ken nagbitinan dagiti umayamuom ti banglona nga orkidia.

AGLAWAGEN iti daya. Nabannogen? Kasla nakarikna iti pannakalammin. Tumulangen ti saem dagiti sugatna. Nalagipna ti pamiliana. Gimmanaygay. Simmang-at iti waig. Inrugina ti nagna iti direksion a turongen dagiti dapanna. Limmas-ud iti nawada a tanap nga awanan balay wenno ruot wenno tambak wenno turod wenno likkaong no di ket panay latta a patag. Nalibnos ken nalamuyot a kapatagan! Patag nga awan pulos mansa wenno tugot wenno lemma ti mabalin a nakauna kenkuana. Maysa a birhen a lugar! Iti agsumbangir a pingir ti tanap ket nabibin-as a turturod nga inabungotan dagiti kimmapas nga ul-ulep. Iti ngatuen ti ungto ti tanap--idiay madanon dagiti matana--nagdudupudop dagiti nagtagimaris ken naraniag ken naurnos a bitbituen a kasla porma ti maysa a dakkel ken napasindayag a balitok a palasio a ti la istoria ti pakakitaan. Ket madamdama pay, nakangngeg iti timtimek nga idi la a mangngeganna ken kankanta a kasla tinubay dagiti kuerdas ti arpa.

Nakaturog ngata a nagnagna, ta ita, addan iti sango ti pagtaenganna! Sumilap ti kayo a ridaw a digdigosen ti dina makita ti paggapuanna a lawag. Inan-anatna nga induronna ti ridaw. Naglukat. Simmabat iti panagkitana ti nakapudpudaw nga aruat ti maysa ababai--ti gayam asawana: agtatakder iti tengnga ti nakadadaeg a laem--anian a lasbang, sam-it ken emmana! Nagpintasen isuna. Kasla simbolo ti awan patinggana a biag, ragsak ken talged! Umis-isem a kasla iti apagsingising nga init iti nalinnaaw nga agsapa. Nakaukrad dagiti takiagna a kasla mawaw iti pinnateg. Sa nagna. Saan a nakauray ni Juan. Kasla nagpayak dagiti dapanna a nagturong iti yan ti asawana. Umayakon patpatgek a Luzviminda! Umayakon… Ngem idi agrinnakepda koman, narikna ni Juan ti kasla bigla a pannakaapras ti likudan ti ulona iti bassit ngem natangken a banag. Napleng. Sa gimmilap iti lansad ti isipna ti makasisirap ngem apagkiray a raniag a kasla bettak dagiti dinosena a kimat... Sa sinaruno ti limteng a sipnget ket makatitileng nga ulimek!

KABIGATANNA, petsa: Marso 11, 1983, headline ti maysa a lokal a pagiwarnak: JUAN MAGTANGGOL MURDERED! -- ...maysa a natakneng nga umili, manursuro, lider, napasnek ken matalek a kadua ti turay. Nasarakan ti naisab-it ken agtatapaw a bangkayna iti waig - mismo a likudan ti Firerock Tire Manufacturing Co. Inc. iti San Mateo... Natatek iti bala ti bukotna. Ngem kuna dagiti imbestigador a ti buli a nangbisak iti ulona ti dagus a nanguloy iti biagna. Daytoy ti maikasangapulo-ket-tallo a bangkay a nabirokan iti nasao a disso nanipud naipatakder ti planta. Mamatpati dagiti autoridad a gapuanan manen dagiti NPA daytoy nakaam-ames a krimen....